Tuesday, December 21, 2010

ედვარდ ლი თორნდაიკი (1874-1949)

Э. Торндайк

თორნდაიკი, რომელმაც მანქანის ტარება ვერ ისწავლა, იყო ზოოფსიქოლოგიის ერთ–ერთი ყველაზე ავტორიტეტული მკვლევარი. მან შეიმუშავა დასწავლის ობიექტური, მექანისტური თეორია, რომელშიც ძირითადი ყურადღება ექცევა გარეგან ქცევას. ის მიიჩნევდა, რომ ფსიქოლოგიამ უნდა შეისწავლოს ქცევა და არა ფსიქიკური ელემენტები ან ცნობიერების გამოცდილება. თორნდაიკმა გააძლიერა სწრაფვა უფრო მეტი ობიექტურობისაკენ, რომელზეც ჯერ კიდევ ფუნქციონალისტები საუბრობრობდნენ. მან სწავლება გააერთიანა არა სუბიექტურ ტერინებში, არამედ გაღიზიანებასა და რეაციას შორის ტერმინებში – თუმცა ის ზოგჯერ უშვებდა ზოგიერთ მინიშნებას ცნობიერებასა და ფსიქიკურ პროცესებზე.

ედვარდ თორნდაიკისა და ივანე პავლოვის შრომები წარმოადგენდნენ ერთდროული დამოუკიდებელი აღმოჩენის მაგალითს. თორნდაიკმა თავისი ეფექტის კანონი აღმოაჩინა 1898 წელს, ხოლო პავლოვმა განმტკიცების ანალოგიური კანონი აღმოაჩინა 1902 წელს, თუმცა სანამ ფსიქოლოგები ამ მსგავსებას იპოვნიდნენ, მრავალმა წელმა განვლო.

ცხოვრების ფურცლები

ედვარდ ლი თორნდაიკი იყო ერთ–ერთი პირველი ამერიკელი ფსიქოლოგი, რომელმაც სრული განათლება მიიღო შეერთებულ შტატებში. ეს უკვე შესაძლებელი იყო მაგ დროისათვის, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. მას არ მოუწია გერმანიაში ჩასვლა დისერტაციის დასაწერად, და ეს ყველაფერი ხდება ფსიქოლოგიის, როგორც მეცნიერების გაჩენიდან ორი ათწლეულის შემდეგ. მას, ფსიქოლოგიისადმი ინტერესი,ისევე, როგორც ბევრს სხვას, გაუჩნდა ვილიამ ჯემსის "ფსიქოლოგიის პრინციპების" წაკითხვის შემდეგ (principles of psichology), როდესაც ის იყო სტდენტი უესლის უნივერსიტეტში (მიდლ–თაუნი, კონექტიკუტის შტატი). მოგვიანებით ის სწავლობდა ჯემსთან ჰარვარდის უნივერსიტეტში, სადაც დაიწყო კიდეც დასწავლის პროცესების კვლევა.

მან დაგეგმა კვლევის ჩატარება, სადაც სუბიექტებად უნდა აეყვანა ბავშვები, თუმცა წააწყდა აკრძალვას უნივერსიტეტის მხრიდან ამის შესახებ, რომელიც გამოწვეული იყო ცოტა ხნის წინ მომხდარი სკანდალით – ანთროპოლოგიის სტუდენტებმა ბავშვებს ტანსაცმელი გახადეს სხეულის გაზომვის მიზნით. როცა თორნდაიკმა გაიგო, რომ ბავშვებზე კვლევას ვერ ჩაატარებდა, მან, მორგანის ლექციებით შთაგონებულმა, არცევანი წიწილებზე შეაჩერა.(მორგანი თავის ლექციებში აღწერდა თავის ექსპერიმენტს წიწილების მონაწილეობით)

თორნდაიკმა ასწავლა წიწილებს ლაბირინთში სირბილი, რომლებიც მან, წიგნების დახმარებით, იმპროვიზებულად აღჭურვა.. ამბობენ, რომ ის გადააწყდა სირთულეებს თავისი ცხოველების დაბინავების საკითხში. დიასახლისმა თორნდაიკს აუკრძალა წიწილების საძინებელ ოთახში ყოლა, რის შემდეგაც მან რჩევისათვის მიმართა ჯემსს, რომელიც უშედეგოდ ცდილობდა წიწილების დაბინავებას უნივერსიტეტის ლაბორატორიისა და მუზეუმის ტერიტორიაზე. ბოლოს, მან გადაწყვიტა თორნდაიკი, თავის წიწილებთან ერთად, საკუთარი სახლის სადაფში მოეთავსებინა, რითიც ძალიან გაახარა საკუთარი შვილები.

თორნდაიკმა არ დაასრულა განათლების მიღება ჰარვარდის უნივერსიტეტში, რაგდანაც ვერ მიიღო ერთი ახალგაზრდა ქალბატონის სიყვარული...ამიტომ მან მიმართა კეტელის კოლუმბიის უნივერსიტეტს, რათა რაც შეიძლება შორს ყოფილიყო ბოსტონიდან. კეტელმა მას შესთავაზა სტიპენდია და თორნდაიკი გადავიდა ნიუ–იორკში და თან წაიყოლა ორი, ყველაზე კარგად გაწრთვნილი წიწილა. ის აგრძელებდა კვლევას კოლუმბიის უნივერსიტეტში, მუშაობდა კატებსა და ძაღლებზე და იყენებდა თავისი ხელით შექმნილ "პრობლემურ ყუთს", 1898 წელს მან მიიღო დოქტორის ხარისხი. მისი დისერტაცია "ცხოველთა გონება: ცხოველების ასოციაციური პროცესების ექსპერიმენტული კვლევა" გამოქვეყნდა წიწილების, თევზებისა და მაიმუნების ასოციაციური სწავლების კვლევებთან ერთად.

მიზანმიმართული და ამბიციური თორნდაიკი თავის საცოლეს სწერს: "გადავწყვიტე ხუთ წელიწადში მივაღწიო ფსიქლოგიის მწვერვალს, შემდეგი ათი წელიწადი ვასწავლო ფსიქოლოგია და შემდეგ წავიდე მეცნიერებიდან"(ციტატა : Boakes. 1984. გვ. 72). ის მცირე ხანს მუშაობდა ზოოფსიქოლოგიის სფეროში მხოლოდ იმისათვის, რომ დაეწერა დისერტაცია და შეექმნა თავისთვის სახელი.

1899 წელს თორნდაიკი გახდა კოლუმბიის უნივერსიტეტის პედაგოგიურ კოლეჯის ფსიქოლოგიის ლექტორი. აქ ის მუშაობდა ადამიანებთან, იყენებდა რა კვლევის იმ მეთოდებს რასაც ცხოველების შემთხვევაში. მთელი მისი შემდგომი საქმიანობა ეძღვნებოდა ადამიანთა სწავლების პრობლემებს, კერძოდ – ტესტირებას ინტელექტუალური დონის განსაზღვრისათვის. მან დაწერა რამდენიმე წიგნი და მართლაც მიაღწია მწვერვალს, როგორც აპირებდა: 1912 წელს ის აირჩიეს ამერიკის ფსიქოლოგთა ასოცოაციის პრეზიდენტად. თორნდაიკი საკმაოდ გამდიდრდა თავისი წიგნებისა და ტესტების გამოცემით; 1924 წლისათვის მისი წლიური შემოსავალი შეადგენდა 70 ათას დოლარს, რაც იმ დროისათვის წარმოუდგენელი რიცხვი იყო.(Boakes. 1984).

თორნდაიკის მიერ კოლუმბიის უნივერსიტეტში გატარებული 50 წელი ძალიან ნაყოფიერი იყო. მისი ბობლიოგრაფია ითვლის 507 დასახელებას და ამასთან, მრავალი ამ წიგნებიდან საკმაოდ სქელტანიანია. ის 1939 წელს გავიდა პენსიაზე,თუმცა მაინც აგრძელებდა მუშაობას სიკვდილამდე, რომელიც ათი წლის შემდეგ ეწვია მას.

კონექციონიზმი

თორნდაიკმა შექმნა ექპერიმენტული მიდგომა, რომელსაც დაარქვა კონექციონიზმი *. ის წერდა, რომ თუ მას დასჭირდებოდა ადამიანის ცნობიერების გაანალიზება, ის მოძებნიდა "კავშირს A-სიტუაციას, სიტუაციის ელემენტებსა და სიტუაციის შემადგენებსა და B- რეაქციებს, რეაგირებისათვის მზაობას, სტიმულებს, შეფერხებას, რეაქციის მიმართულებას შორის. ამ ყველაფრის გათვალისწინების შემთხვევაში, საუბარია იმაზე, თუ რას ფიქრობს და აკეთებს ადამიანი, რა გააღიზიანებს და რა გაახარებს მას ნებისმიერ წარმოდგენილ სიტუაციაში, მე მეჩვენება, რომ არაფერი არ დარჩება გვერდზე... დასწავლა – ესაა კავშირი, გონება – ესაა ადამიანის კავშირების სისტემა "(Thorndike. 1931. P. 122).

ეს პოზიცია იყო ასოციაციის შესახებ არსებული ძველი ფილოოფიური წარმოდგენის ლოგიკური გაგრძელება, მაგრამ ერთი არსებითი განსხვავებით: ასოციაციის ან იდეებს შორის კავშირის მაგივრად, თორნდაიკმა შემოიღო სიტუაციასა და რეაქციას შორის კავშირი. მიუხედავად იმისა, რომ მან თავის ფსიქოლოგიურ თეორიაში ჩართო უფრო ობიექტური საფუძველი, ის მაინც აგრძელებდა ფსიქიკური ანუ სუბიექტური პროცესების განხილვას. ცდისპირი ცხოველების ქცევის განხილვის შედეგად, ის საუბრობდა "დაკმაყოფილებაზე", "დაუკმაყოფილებლობასა" და "დისკომფორტზე", ეს ტერმინები კი უფრო მეტად ფსიქიკას მიესადაგება და არა ქცევას. ეს იყო რომანესისა და მორგნის თორნდაიკზე გავლენის დემონსტრაცია. «Подробный анализ психической деятельности животных на основе объективных умозаключений сопровождался описанием личных переживаний животных на основе субъективных заключений» (Mackenzie. 1977. P. 70).

საჭიროა აღვნიშნოტ, რომ თორნდაიკი, ლების მსგავსაფ, ცხოველებს არ მიაწერდა შემეცნებისა და ინტელექტის მაღალ დონეს იმ სილაღითა და ექსტრავაგანტულობით, როგორც ამას თავის დროზე, აკეთებდა რომანესი, ზოოფსიქოლოგიაში, მისი, როგორც მეცნიერებად ჩამოყალიბების დღიდან თორნდაიკის მოღვაწეობის პერიოდამდე – ობიექტური ქცევის კვლევის ექსპერიმენტული მეთოდის მნიშვნელობის ზრდის პარალელურად შეგვიძლია შევამჩნიოთ ცნობიერების როლის მუდმივი შემცირება.

თორნდაიკის შრომების მენტალისტური ელფერის მიუხედავად, ჩვენ არ უნდა გამოგვრჩეს მხედველობიდან მისი მიდგომის მექანისტური საფუძველი. მას მტკიცედ მიაჩნდა, რომ ქცევის შესასწავლად საჭიროა მისი გაყოფა შემადგენელ ნაწილებად – "სტიმულ–რეაქციის" წყვილებად. ამრიგად ის იზიარებდა სტრუქტურალისტების ანალიტიკურ და ატომისტურ თვალსაზრისს. "სტიმულ–რეაქციის" კავშირი წარომოადგენს ქცევის ელემენტებს (მაგრამ არა ცნობიერების), სამშენებლო აგურებს, რომლებითაც "შენდება" უფრო რთული ქცევა.

თეონა

პრობლემის ყუთი

თორნდაიკის თორიები შექმნილნი არიან იმ კვლევების საფუძველზე, რომლებიც ტარდებოდა თვითონ თორნდაიკის მიერ გამოგონებული ხელსაწყოს გამოყენებით, - ე.წ. „პრობლემის ყუთი“. ყუთში მოხვედრილ ცხოველებს, ყუთიდან გამოსასვლელად, უნდა ესწავლათ საკეტის გაღება. თორნდაიკმა ბადიან(ან ცხაურიან) ყუთში მოათავსა მშიერი კატა. საჭმელი იდგა ყუთის წინ - როგორც ჯილდო წარმატებული გამოსვლის (ყუთიდან) გამოსვლისთვის. ყუთის კარი იკეტებოდა რამდენმე საკეტით. იმისთვის რომ გაეხსნა კარი, კატას უნდა მოექაჩა რიჩაგი (დამავიწყდა ქართულად როგორაა) ან ჯაჭვი, ხოლო ხანდახან მას უნდა გაეკეთებია რამდენიმე თანმიმდევრული მოძრობა.

თავიდან კატა ახდენდა ქაოტური ქცევის დემონსტრირებას, ათვალიერებდა, ყნოსავდა, კაწრავდა, კარს რათა მიეღწია საჭმლისთვის. დროთა განმავლობაში ის შეიგრძნობდა თათის ცეცებით ქცევის სწორ მეთოდს და აღებდა კარს. პირველი ცდისას ქცევის სისწორე აღმოჩნდებოდა შემთხვევითი. შემდგომი ცდებისას კი შემთხვევითი ქცევა უფრო და უფრო იშვიათად გვხვდებოდა - და ბოლოს და ბოლოს, მიიღწეოდა სრული დასწავლა. ამის შემდეგ, კატა თავიდანვე სწორ ქცევას ანხორციელებდა, როგორც კი მას გალიაში სვამდნენ.

DSC02380

თორნდაიკი სწავლების რაოდენობრივ საზომს იყენებდა. ერთ-ერთი მეთოდთაგანი მდგომარეობდა იმაში, რომ ჩაწერილი ყოფილიყო რაოდენობა არასწორ ქცევის გამოვლენისა - ანუ, იმ ქცევებისა, რომლებსაც არ მიყავდა კატა სასურველ შედეგამდე. ცდების სერიის შემდეგ არასწორი ქცევა ხდებოდა უფრო იშვიათი. სხვა მეთოდიკა მდგომარეობდა იმაში, რო დარეგისტრირებულიყო დრო, რომელიც იქნა დახარჯული კატის ყუთში მოთავსებიდან მის წარმატებულ გამოსვლამდე. სწავლების კვალდაკვალ ძებნის დრო მოკლდებოდა.

თორნდაიკმა შეამჩნია რომ ექსპერიმენტის განმავლობაში მიღებული შედეგი გავლენას ახდენდა დამახსოვრების ტენდენციაზე. მიდრეკილება ქცევებისკენ, რომლებსაც არ მივყავართ კლეტკიდან გამოსვლამდე, დადის უარყოფამდე; ისინი თითქოს იშლებიან მეხსიერებიდან უიღბლო ცდების გარკვეული რაოდენობის შემდეგ. ის ქცევები კი, როლებსაც წარმატებამდე მივყავართ, ცდების რიგის შემდეგ მყარდებიან. სწავლების ასეთმა მეთოდმა მიიღო სახელწოდება - სწავლება ცდისა და შეცდომის მეთოდით*. თვითონ თორნდაიკი ამჯობინებს ამ მეთოდს ცდისა და შემთხვევითი წარმატების მეთოდი უწოდოს.

*სწავლება ცდისა და შეცდომის მეთოდით - სწავლება, დაფუძნებული რეაქციების გამეორებაზე, რომლებსაც მივყავართ წარმატებამდე.

დასწავლის კანონები

საპასუხო რეაქციების დამახსოვრების ან დავიწყების პრინციპი ჩამოყალიბებული იყო ეფექტის კანონის* სახით. „ნებისმიერი ქცევა, რომელიც მოცემულ მომენტში იწვევს დაკმაყოფილბას, ასოცირდება მოცემულ სიტუაციასთან, ასე რომ, როცა ის(სიტუაცია) ისევ ჩნდება, ამ ქცევის განხორციელბა ხდება უფრო მოსალოდნელი, ვიდრე ის აქამდე იყო. და პირიქით, ნებისმიერი ქცევა, რომელიც იწვევს დისკომფორტს, გამოეყოფა მოცემულ სიტუაციას, ასე რო, როცა ის კვლავ ჩნდება, ამავე ქცევის განხორციელება ხდება უფრო ნაკლებად მოსალოდნელი.“(თორნდაიკი 1905)

თანმხლების კანონი - ვარჯიშის კანონი* ან სწავლების და გადაჩვევის (ვარჯიშის) კანონი - ამტკიცებს, რომ ყოველ კონკრეტულ სიტუაციაში ნებისმიერი რეაქცია იწყებს ამ სიტუაციასთან ასოცირებას. რაც უფრო ხშირად ვლინდება ქცევა ამა თუ იმ სიტუაციაში, მით უფრო მჭიდრო ხდება ასოციაციური კავშირი. და პირიქით, თუ კი რეაქცია დიდი დროის განმავლობაში არ ხორციელდება, მაშინ ასოციაციური კავშირი მცირდება. სხვანაირად რომ ვთქვათ, კონკრეტულ სიტუაციაში საპასუხო რეაქციის განმეორებას მივყავართ მის გაძლიერებამდე. თორნდაიკის შემდგომმა კვლევებმა დაარწმუნეს ის იმაში, რომ კეთილსასურველი რეაქციები (ე.ი. სიტუაცია, რომელსაც მოაქვს დაკმაყოფილება) არიან უფრო ეფექტურები, ვიდრე ამ რეაქციის უბრალო, მრავალჯერადი განმეორება.

ოცდაათიანი წლების დასაწყისისთვის, თორნდაიკმა ისევ ჩაატარა ეფექტის კანონის კვლევა გავრცელებული ექსპერიმენტული პროგრამის ფარგლებში, რომელშიც ცდისპირების როლში უკვე ადამიანები იყვნენ. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რო მ რეაქციის წახალისებას მივყავართ მის გამყარებამდე, თუმცა დასჯა არ იძლევა ნეგატიურ შედეგს პარალელის გასავლებად. თორნდაიკმა გადახედა ეფექტის კანონი, რათა გაეკეთებინა დიდი აქცენტი უფრო წახალისებაზე, ვიდრე დასჯაზე.

*ეფექტის კანონი: ნებისმიერი ქცევა, რომელიც იწვევს დაკმაყოფილებას, ასოცირდება მოცემულ სიტუაციასთან, ასე რომ, როცა ის კვლავ აღმოცენდება, ამ ქცევის განხორციელება ხდება უფრო მოსალოდნელი, ვიდრე მანამდე.

*ვარჯიშის კანონი - რაც უფრო ხშირად გამოიყენება ქცევა ან რეაქცია მოცემულ სიტუაციაში, მით უფრო ძლიერი ხდება ასოციაციური კავშირი ქცევასა და სიტუაციას შორის.

კომენტარები

ადამიანების და ცხოველების სწავლების სფეროში, თორნდაიკის კვლევები არის გამოჩენილი მიღწევები ფსიქოლოგიის ისტორიაში. მისმა შრომებმა საფუძველი დაუდეს სწავლების თეორიას ამერიკულ ფსიქოლოგიაში, ხოლო ობიექტურობის სული, რომელიც მკაცრად იყო გამოხატული მის ყველა კვლევაში, აღმოჩნდა უმთავრესი წვლილი ბიჰევიორიზმის განვითარებაში. უოტსონი წერდა, რომ თორნდაიკის კვლევები გახდა ბიჰევიორიზმის ქვაკუთხედი.

ივანე პავლოვის კომენტარი

ჩემს ახალ მეთოდთან მუშაობის დაწყებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ მე გავიგე, რომ მსგავსი ცდები ჩატარებული ამერიკაში, თანაც არა ფიზიოლოგების, არამედ ფსიქოლოგების მიერ. იმ დროიდან მე ყურადღებით დავიწყე ამერიკული პუბლიკაციების შესწავლა, და უნდა ვაღიარო, რომ პატივი პირველი ნაბიჯის გადადგმისა ეკუთვნის ე.ლ. თორნდაიკს. მისი ეკსპერიმენტები წინ უსრებდნენ ჩვენს ექსპერიმენტებს ორი ან სამი წლით, ხოლო მისი წიგნი შეგვიძლია ჩავთვალოთ კლასიკურად, როგორც ასეთი მამაცი მიდგომისთვის გიგანტურ სამუშაოსთან, და ასევე თავისი შედეგების სიზუსტის გამო.

Friday, December 17, 2010

მართვა მე–7 თავი

თავი 7. ორიენტაცია და სწავლება ლუი

7.1. მიმოხილვა

შემდგომი ნაბიჯი, მომუშავეთა წარმატებული დაქირავებისა და შერჩევის შემდეგ, არის მათი ორიენტირება და სწავლება. ამ ეტაპზე თქვენ მათ უზრუნველყოფთ სამუშაოს წარმატებული შესრულებისათვის აუცილებელი ინფორმაციითა და ცოდნით. ამ თავში თავიდან, ჩვენ აგიხსნით ახალი თანამშრომლის ორიენტაციის გაგებას და შემდეგ, განვიხილავთ სწავლების პროცესს.ამ თავის შესწავლის შემდეგ თქვენ უნდა შეგეძლოთ იმის ახსნა, თუ როგორ უნდა იქნეს ორგანიზებული ორიენტირების პროგრამა, როგორ განვსაზღვროთ სწავლების მოთხოვნები, სწავლების რომელი ძირითადი მეთოდები გამოიყენება მრეწველობაში, ასევე, სწავლების რომელი დამატებითი მეთოდები გამოიყენება განსაკუთრებული მიზნების დროს.

7.2. ორიენტაცია და სოციალიზაცია

7.2.1. ორიენტაცია

მომუშავეთა ორიენტაცია ნიშნავს ახალი თანამშრომლისათვის სამუშაოს შესახებ ზოგადი ინფორმაციის წარდგენა თავისი სამუშაოს ეფექტურად განხორციელებისათვის. ეს ინფორმაცია ასახავს ისეთ საკითხებს, როგორიცაა სახელფასო უწყებაში ჩართვა, საშვის გაფორმება, სამუშაოს საათები, კოლეგებთან გაცნობა და სხვა. ფაქტობრივად, ორიენტაცია წარმოადგენს ახალი თანამშრომლების სოციალიზაციის მნიშვნელოვან კომპონენტს. თანამშრომელთა სოციალიზაცია არის ხანგრძლივი პროცესი, რომელიც მოიცავს ახალ თანამშრომლებში იმ ურთიერთობების, სტანდარტების, ღირებულებებისა და ქცევის ნორმების ჩამოყალიბებას, რომლითაც ცხოვრობს ორგანიზაცია და მისი განყოფილება. პირველადი ორიენტაცია, მისი სწორი გაგებით, მიმართულია თანამშრომლის ნერვული მდგომარეობის შემსუბუქებისაკენ პირველ სამუშაო დღეს, რომელიც რეალობის შოკს უდრის. რეალობის შოკი დაკავშირებულია იმ განსხვავებასთან, რასაც მომუშავე ელოდება თავისი სამუშაოდან და მის რეალურ ბუნებას შორის

ორიენტაციის პროგრამები ვარირებენ მოკლე წარმოდგენებიდან ხანგრძლივ, ოფიცაილურ პროგრამებამდე. ამ უკანასკნელის შემთხვევაში, თანამშრომლებს გამოეყოფათ სახელმძღვანელო ან დაბეჭდილი (დალუქული) მასალა, რომლითაც მას ანათლებენ ისეთ საკითხებში, როგორიცაა სამუშაო საათები, სამუშაოს შესრულების კრიტერიუმები, შვებულებების განრიგი, ასევე, აუცილებელი უნარების ნაკრები, პერსონალის მიმართ პოლიტიკა, ორგანიზაციული სტრუქტურის და კომპანიის საქმიანობის მიმოხილვა, ყოველდღიური მოთხოვნები, უსაფრთხოების და შრომის დაცვის ნორმები.

არსებობს იმის რეალური შესაძლებლობა, რომ მოცემული სახელმძღვანელო შინაარსში ჩართული იყოს კონტრაქტის გაფორმება თანამშრომელთან, ამიტომ მასში უნდა იყოს ნათლად ახსნილი, რომ დებულებები, კომპანიის პოლიტიკის შესახებ, პირდაპირი და გადატანითი წესები არ ახდენენ შრომითი ხელშეკრულების დადების პირობების დეკლარირებას არც პირდაპირ და არც ირიბად. ღირს რამდენჯერმე დაფიქრება მანამ, სანამ ჩავრთავთ ამ სახელმძღვანელოში ასეთი ტიპის ფრაზას: “არც ერთი თანამშრომლის დათხოვნა არ შეიძლება უმიზეზოდ“ , ასევე, არ შეიძლება თანამშრომლის დაქირავების ვადების დადგენა; ეს ყველაფერი შეიძლება განხილული იყოს, როგორც იურიდიული მოვალეობა.

ფირმების უმეტესობაში, ორიენტაციის პირველი ეტაპი ტარდება კადრების სპეციალისტის მიერ, რომელიც ანათლებს თანამშრომლებს სამუშაოს საათებისა და შვებულების შესახებ. შემდეგ თანამშრომელს წარუდგენენ მის უშუალო ხელმძღვანელს , რომელიც ორიენტაციის პროცესს აგრძელებს იმით, რომ აცნობს მას კოლეგებს და აჩვენებს სამუშაო ადგილს.

ზოგიერტი კომპანია, ასევე, ატარებს განსაკუთრებულ – ადაპტაციის სემინარებს. მაგალითად: „ტეხას ინსტრუმენტე“, აღმოაჩინა რა, რომ ახალ თანამშრომლებში ძალიან მაღალი იყო დაძაბულობის დონე, მან შეიმუშავა სპეციალური ერთდღიანი სემინარი, რომელშიც აქცენტი კეთდებოდა ახალი თამანშრომლისათვის ინფორმაციის მიწოდებაზე და ამ კომპანიის შესახებ და მისთვის საინტერესო კითხვებზე პასუხის გაცემაზე. ახალბედა თანამშრომლებს აფრთხილებდნენ, თუ რა მოულოდნელობებს უნდა ელოდნენ ისინი უფროსი თანამშრომლებისაგან და დასკვნაში მათ ეუბნებოდნენ, რომ ისინი იყვნენ დარწმუნებულნი, რომ ამ სამუშაოს ისინი აუცილებლად წარმატებით გაართმევდნენ თავს. თვის ბოლოს აღმოჩნდა, რომ ის თანამშრომლები, რომლებიც ესწრებოდნენ მოცემულ სემინარს, გაცილებით ეფექტურად მუშაობდნენ თავის ადგილზე, ვიდრე ისინი, ვინც არ დაესწრნენ ამ სემინარს. ორიენტაცია წარმოადგენს ქმედების ერთერთ ფორმას, რომელსაც შეუძლია მოგვცეს წარმატებული ადაპტაცია ფირმაში.

7.3. მომუშავეთა ერთგულების მოპოვება

7.3.1. ორიენტაცია და სოციალიზაცია

მრავალ ფირმაში დღეისათვის ორიენტაცია გაგებულია გაცილებით ფართოდ, ვიდრე ბაზისური ინფორმაციის უბრლო წარმოდგენა. კომპანიების უფრო და უფრო მეტი რიცხვი მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ორიენტაციის პერიოდის გამოყენება შეიძლება თანამშრომელთა კომპანიის მიზნების და ღირებულებების გაცნობისათვის. ამრიგად, თანამშრომელთა ორიენტირება ხდება მომუშავისა და კომპანიის მიზნებისა და გაერთიანების საწყისი ეტქპი. პირველი ნაბიჯი მომუშავის ფირმისადმი ერთგულების ჩამოყალიბებაში.

„ტოიოტა მოტორს“ –ის ორიენტაციის პროგრამა ილუსრირებას უკეთებს ამ ვითარებას. ტრადიციული საკითხების განხილვასთან ერთად, როგორიცაა პრემიები, შეღავათები და ა.შ., პროგრამა ორიენტირებულია „ტოიოტას“ თანამშრომლების შერწყმაზე ფირმის შიდა იდეოლოგიასთან ხარისხის შესახებ; კოლექტიურ მუშაობაზე; პერსონალურ განვითარებაზე და ღია კომუნიკაციაზე. პროგრამა გრძელდება ოთხი დღის მანძილზე.

თანამშრომლები, ორიენტაციის პროცესს ასრულებენ „ტოიოტას“ იდეოლოგიის „შესრუტვით“, რომლის მთავარი კომპონენტია ხარისხი და კოლექტიური მუშაობა და პრობლემის გადაჭრის უნარი. ეს მნიშვნელოვანი ნაბიჯია „ტოიოტას“ და მისი მუშაკების მიზნების გაერთიენებისაკენ.

7.4. სწავლება. შესავალი

სწავლება (training) შეიცავს ახალი თანამშრომლების მიერ სამუშაოს ეფექტურად შესრულებისათვის საჭირო უნარები შეძენას. მომუშავის სწავლება შეიძლება იყოს დემონსტრირება, ვთქვათ, ახალი მეანქანისათვის – თუ როგორ მუშაობს დანადგარი, ან გამყიდველისთვის იმის ჩვენება, თუ როგორ უნდა გაყიდოს ფირმის პროდუქცია, ახალი მმართველისთვის – თუ როგორ უნდა ისაუბროს თავის დაქვემდებარებულებთან და როგორ მისცეს მათ ბიძგი ეფექტური მუშაობისთვის. მაშინ, როცა ტექნიკური სწავლების მიზანია მუშაკთა უზრუნველყოფა უნარებით, რომელებიც აუცილებელია მათი მოვალეობების შესასრულებლად, მმართველობითი განვითარება წარმოადგენს უფრო ხანგრძლივ პროცესს. მისი მიზანია არსებული და მომავალი მენეჯერების მომზადება ორგანიზაციაში განსაზღვრული ტიპის საქმიანობებისათვის ან ზოგიერთი ორგანიზაციული პრობოლემის მოგვარებისათვის. ტექნოლოგიური და მმართველობითი სწავლების მეთოდები მსგავსია, ამიტომ ამ ორი გაგების გამიჯვნა პირობითია.

როგორც „ტოიოტას“ მაგალითზე ჩანს, დღეს სწავლების მიზნები გაცილებით ფართოა, ვიდრე ეს იყო წარსულში. ოდესღაც ფირმების უმრავლესობისათვის სწავლება იყო საკმაოდ ვიწრო და რუტინული ამოცანა და საბოლოოდ დაიყვანებოდა ტექნიკური უნარების შეძენამდე ( მაგ სადენების მიპაიანებამდეJ და ა.შ)

ახლანდელ დროში უფრო და უფრო მეტი ფირმა გამოიყენებს სწავლებას ორი დამატებითი მიზნის მიღწევისათვის. პირველი – როგორც „ტოიოტას“ შემთხვევაში ვნახეთ, თანამშრომლებს წარვუდგინოთ უნარების უფრო ფართო სპექტრი: კერძოდ პრობლემის მოგვარების, კოლექტივში ურთიერთობის უნარი და სხვა; და მეორე – სწავლების საშუალებით ჩამოვუყალიბოთ თანამშრომელს პასუხილმგებლობის გრძნობა. სწორედ ამ მიზეზით, „ტოიოტა“ და „ სატურნი“ ყოველწლიურად ატარებენ ორკვირიან სწავლებას ყოველი თანამშრომლისათვის.

სწავლების როლის გაფართოება, ერთერთი ექსპერტის აზრით, ასახავს იმ ფაქტს, რომ „ეკონომიკური კონკურენციის წესები შეიცვალა“. უკვე არაა საკმარისი უბრალოდ ეფექტურად მოქმედება. დღეს, გადარჩენისა და გაფურჩქვნისათვის აუცილებელია სისწრაფე და მოქნილობა, კლიენტის მოთხოვნილების დაკმაყოფილება პროდუქციის ხარისხთან, ასორტიმენტთან, მოსახერხებლობასთან და თავისდროულობასთან დაკავშირებით. ამ სტანდარტების დაკმაყოფილებისათვის , არაა საკმარისი იყო უბრალოდ ტექნიკურად მომზადებული მუშაკი, აუცილებელია გქონდეს სამუშაო საქმიანობასთან, კოლექტივში მუშაობის პროდუქტულობასთან, ერთი ქმედებიდან მეორეზე გადართვასთან დაკავშირებული პრობლემის ანალიზისა და გადაჭრის უნარი.

სამწუხაროდ, მრავალი ფირმა ჯერაც ეკონომიას აკეთებს სწავლებაზე. მაშინ, როცა ისეთი კომპანიები, როგორიცაა IBM, „ქსეროქსი“, „ტეხას ინსტრუმენტე“, და „მოტოროლა“ გამოყოფენ შრომის ანაზღაურების ფონდიდან 5–10 %–ს სწავლების ხარჯებზე. ამერიკული ფირმების უმრავლესობაში ეს ხარჯი შეადგენს სახელფასო ფონდის დაახლოებით 2%–ს. ექსპერტთა შეფასებით, ამერიკელი მუშაკების 42–დან 90 %მდე საჭიროებს გადამზადებას კვალიფიკაციის ასამაღლებლად.

7.4.1. სწავლების ძირითადი პროცესი

სწავლების ნებისმიერი პროგრამა, იდეალში, შეიცავს ოთხ ეტაპს:

1. წინასწარი შეფასება. ამ ეტაპის მიზანია სწავლების მოთხოვნების განსაზღვრა

2. სწავლების მიზნების ჩამოყალიბება. ამ ეტაპის მიზანია თვალსაჩინო, გაზომვად ფარგლებში შედეგების პროგნოზირება, რომელსაც მიაღწევენ მომუშავეები სწავლების დასასრულს.

3. სწავლება. ამ ეტაპის მიზანია მეთოდის არჩევა და თავად სწავლების განხორციელება

4. შეფასება. ამ ეტაპის მიზანია სწავლებამდე და სწავლების შემდეგ შედეგების შედარება და პროგრამის ეფექტურობის შეფასება.

7.4.2. სწავლება და თვალსაწიერი

აი რამდენიმე რჩევა, რომელთაც შეუძლიათ სწავლება გახადონ უფრო ეფექტური.

ეცადეთ მასალაში იყოს ჩადებული აზრი ( რადგანაც გააზრებული მასალის დაახსოვრება უფრო ადვილია). ამისათვის:

1. თავიდან მიეცით „მოსწავლეებს“ მასალის ზოგადი მიმოხილვა

2. მასალის გადაცემისას, ფართოდ გამოიყენეთ ნაცნობი მაგალითები

3. მასალა წარადგინეთ ლოგიკური თანმიმდევრობით

4.ეცადეთ გამოიყენოთ ის ტერმინები და კონცეფციები, რომლებიც უკვე ცნობილია მოსწავლეებისათვის.

5. რაც შეიძლება ხშრად გამოიყენეთ თვალსაჩინოებები

გაითვალისწინეთ სწავლების გადატანა: საწვლება მარტივდება, როცა რიმი გადატანა ხდება სამუშაო ადგილზე. ამისათვის:

1. მაქსიმალურად მიუახლოვეთ სწავლების პირობები სამუშაო გარემოს

2. უზრუნველყავით შესაბამისი სასწავლო პრაქტიკა

3. აღნიშნეთ პროცესის ყოველი განსაკუთრებული მითითება და/ან სტადია.

მოტივირება გაუკეთეთ მოსწავლეს: როგორც ცნობილია , მოტივაციის არსებობა ამსუბუქებს სწავლებას. ადამიანისთვის ყველაზე ადვილია სწავლა მაშინ, როცა მას მუშაობის პროცესში ამხნევებენ შექებით, ამიტომ :

1.შეეცადეთ უზრუნველყოთ, რაც შეიძლება, უფრო რეალური ორაქტიკა

2.დაუყოვნებლივ შეაქეთ მომუშავე კარგად შესრულებული სამუშაოსათვის, თუნდაც ფრაზით „მშვენივრადაა შესრულებული“

3. შეძლებისდაგვარად, მიეცით მომუშავეებს მოქმედების მეტი თავისუფლება

teona

7.5. სწავლების მოთხოვნილების შეფასება Оценка потребностей обучения

7.5.1. შესავალი

სწავლებაში პირველი ნაბიჯი არის იმის განსაზღვრა, თუ როგორი სწავლებაა მოითხოვება და მოითხოვება თუ არა ის საერთოდ. სწავლებაში მოთხოვნილების შეფასება ახალ თანამშრომლებში - საკმაოდ ტრივიალური დავალებაა. აქ მთავარია - გამოავლინო, თუ რა პროცესებს მოიცავს მოცემული სამუშაო, მისი ქვედავალებებად გატეხვა разбить ее на подзадачи, რომლებიდანაც თითოეული უნდა შევთავაზოთ თანამშრომელს. სწავლების აუცილებლობის შეფასება მოქმედ თანამშრომლებში უფრო რთულია, რამდენადაც ის შეიძლება გამოწვეული იყოს განსხვავებული პრობლემებით და ჯერ კიდევ უცნობია, გადაწყვეტს თუ არა სწავლება ამ პრობლემებს. მაგ, პროდუქციული შედეგები უარესდება სტანდარტების განუსაზღვრელობის ან მომუშავეში მოტივაციის არარსებობის გამო.

სწავლების მოთხოვნილების განსაზღვრის ორი ძირითადი მეთოდი - ესაა ამოცანის (ან დავალების) ანალიზი (task analysis) და შესრულების ანალიზი (performance analysis). ერთ-ერთი მიმოხილვის მონაცემების მიხედვით, დამსაქმებლების დაახლოებით 19%-მა, განაცხადა, რომ იყენებდა ამოცანების ანალიზს რათა გამოევლინა სწავლების აუცილებლობა. ამოცანის ანალიზი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ახალი თანამშრომლების სწავლების მოთხოვნილების განსაზღვრაში, თავიანთ სამუშაო ადგილებზე. შესრულების ანალიზი მოიცავს მოქმედი თანამშრომლების საქმიანობის შედეგების შეფასებას, იმ მიზნით რომ განისაზღვროს სწავლების შესაძლებლობები მათი პროფესიული პრობლემების გადაჭრისთვის, ისეთებისთვის როგორიცაა დაბალი გამომუშავება. სწავლების მოთხოვნილების განსაზღვრის სხვა მეთოდები თავის თავში რთავენ ხელმძღვანელების ანგარიშებს, პირად დოსიეებს, სამმართველოს მოთხოვნებს, დაკვირვებას, ტესტებს სამუშაოს ცოდნის შესახებ და გამოკითხვების ფურცლების მიმოხილვას. სწავლება ასევე ირეკლავს ფირმის საერთო საკადრო გეგმებს და საწარმოს მიზნებს.

7.5.2. ამოცანების(დავალებების) ანალიზი: ახალ თანამშრომლებში სწავლების მოთხოვნილების შეფასება

საერთო პრაქტიკად, განსაკუთრებით უმდაბლესი რგოლის მომუშავეებთან დაკავშირებით, არის უსწავლელი პერსონალის დაქირავება მისი შემდგომი სწავლებით. მოცემულ შემთხვევაში, მეწარმის მიზანი არის უნარების განვითარება და პერსონალის ცოდნის გაფართოება, რომელიც საჭიროა ეფექტური მუშაობისთვის და სწავლებისთვის, რაც ჩვეულებრივ დაფუძნებულია ამოცანების ანალიზზე - შესრულებადი სამუშაოს დეტალიზირებულ სწავლებაზე, მოთხოვნადი (საჭირო) სპეციფიკური უნარების განსაზღვრის მიზნით.

აქ განსაკუთრებით სასარგებლოა სამუშაოს აღწერა და მისი სპეციფიკაცია. ისინი ასახავენ სპეციალურ ვალდებულებებს და უნარებს, რომლებიც საჭიროა სამუშაოს შესრულებისთვის, და მომენტად მოცემული დავალების შემსრულებელ პირთა აუცილებელი განსწავლის ძირითად მომენტად.

დავალებების ანალიზის ჩაწერის ფორმა

ზოგიერთი დამქირავებელი იყენებს დავლებათა ანალიზის ჩაწერის ფორმას. მასში შეტანილია ინფორმაცია ამა თუ იმ სამუშაოს ამოცანებისა და აუცილებელი ჩვევების შესახებ. დავალებათა ანალიზის ჩაწერის ფორმა შეიცავს ინფორმაციის 6 ტიპს:

გრაფა 1. აღიწერება შესრულებადი სამუშაოს ძირითადი ოპერაციები და ტექნიკა(ილეთები, ხერხები). მაგ, „ქაღალდის მჭრელის სამუშაოს“ დავალებებში ქვედავალებები 1დან 5ის ჩათვლით შეიძება მოიცავდნენ შემდეგ მოქმედებებს: „ძრავის ჩართვა“, „ ატრეზის(ჭრის, მჭრელის, რა ვიცი) მანძილის დაყენება“, „ქაღალდის დადება მჭრელ მაგიდაზე“, „ ქაღალდის მიწევა მჭრელისკენ“ და „ დაჭერა და აკურატულად გაშვება მარცხენა ხელით.“

გრაფა 2. მითითებულია სიხშირე, რომელთანაც ხორციელდება ოპერაცია და ილეთები (მაგ, მხოლოდ პროცესის დასაწყისში, მრავალჯერ, რამდენიმე საათის განმავლობაში).

გრაფა 3. აღინიშნება ოპერაციის და ილეთების შესრულების სტანდარტები. ისინი მიუთითებენ დონეს, რომელსაც უნდა მიაღწიოს მოსწავლემ. ეს მოთხოვნები უნდა იქნენ გამოხატულნი გაზომვად ფორმაში, მაგალითად, „12 ნაკეთობა საათში“, „შეკვეთის მიღების მომენტიდან ორი დღის განმავლობაში“.

გრაფა 4. მითითებულია პირობების, რომელშიც ხორციელდება ოპერაცია და ილეთები, ეს განსაკუთრებით მნიშნელოვანია, როცა ეს პირობები ახდენენ ზემოქმედებას სწავლებაზე, მაგალითად, როცა ადამიანს უწევს სტრესის პირობებში მუშაობა.

გრაფა 5. ამოცანის ანალიზის ჩაწერის ფორმაში წარმოადგენს გადამწყვეტ რგოლს; აქ აღიწერება უნარები ან ცოდნა, რომელიც საჭიროა ნებისმიერი ოპერაციის შესრულებისათვის. ამგვარად, „გადაჭრის მანძილის დაყენების“ ილეთის შესასრულებლად ადამიანისთვის აუცილებელია გაზომვის მეთოდების გათავისება.

გრაფა 6. აღიწერება, სად უფრო უმჯობესია სამუშაოს შესრულება - სამუშაო ადგილზე თუ მისგან მოწყვეტით. გადაწყვეტილება ამ საკითხის ეფუძნება რამდენიმე წინაპირობას. ერთ-ერთი მათგანია - უსაფრთხოება: მაგ, დამუშავებად გამანადგურებლის პილოტ-გამომცდელმა, სანამ ის დაჯდება მართვის პულტზე, თავისი სამუშაო უნდა შეისწავლოს ტრენაჟორზე, და არა სამუშაო ადგილზე.

7.5.3. საქმიანობის ანალიზი: მუდმივი თანამშრომლების სწავლების მოთხოვნილების განსაზღვრა

საქმიანობის ანალიზი ნიშნავს ნაკლების გამოვლენად და იმ მეთოდების განსაზღვრას, რომლებიც თავიდან აირიდებენ მათ(ნაკლებს) თანამშრომლების სწავლების ან სხვა მეთოდების მეშვეობით (ისეთებით, როგორიცაა მოწყობილობების შეცვლა ან საკადრო ცვლილებები).

პირველი ნაბიჯი არის თანამშრომლის საქმიანობის შეფასება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მომუშავის საწარმოო შედეგების გაუმჯობესებისათვის, თავიდან, აუცილებელია მისი მიმდინარე და სასურველი შედეგების განსაზღვრა. მოვიყვანოთ მაგალითები სამუშაოში კონკრეტული ნაკლების შესახებ:

„ მე მოვითხოვ, რომ გამყიდველმა ხელი მოაწეროს ათ ახალ კონტრაქტს კვირაში, ხოლო ჯონი საშუალოდ მხოლოდ ექვსს აწერს ხელს“.

„ სხვა ქარხნებში თვის განმავლობაში ხდება საშუალოდ ორი სერიოზული ინციდენტი; ჩვენთან -ხუთი“.

საქმიანობის ანალიზის არსი - მდგომარეობს პრობლემის გადაწყვეტისას „არ შემიძლიასა“ და „არ მინდას“ შორის განსხვავების განსაზღვრაში. პირველ რიგში, აუცილებელია იმის გარკვევა, არსებობს თუ არა პრობლემა. თუ კი ის არსებობს, მაშინ როგორია ამის კონკრეტული მიზეზები: თანამშრომლები, რომელებმაც არ იციან რა ქნან; მიღებული ნორმები და სტანდარტები; უფრო მეტი ხილვადობის აუცილებლობა, კერძოდ, ფერადი მავთულების გამოყენებაში კონვეიერზე მუშაობისას; პერსონალის ცუდი შერჩევა, გამოვლენილი თანამშრომლების დაქირავებაში,, რომლებსაც არ გააჩნიათ სათანადო კვალიფიკაცია; სწავლების არასაკმარისობა. სრულიად შესაძლებელია, რომ ეს - სურვილის არ ქონის პრობლემაა — про­блема нежелания. ამ შემთხვევაში ღირს ვცადოთ დაჯილდოვების წესრიგის შეცვლა, მოტივაციისა და სტიმულირების სიტემის დაყენებით.

7.5.4. სწავლების მიზნების დაყენება

სწავლების კონკრეტული და გაზომვადი მიზნების დაყენება წარმოადგენს ძირითად მომენტს რომელიც უნდა განსაზღვრავდეს სწავლების მოთხოვნილებას. მაგალითად: „ ექსპლუატაციისთვის ინსტრუმენტების აუცილებელი ნაკრების და სახელმძღვანელოს ქონისას , ტექნიკურ წარმომადგენელს უნდა შეეძლოს ქსეროქსის აპარატის აწყობა 20 წუთში ინსტრუქციის მიხედვით, რომელიც მოცემულია ექსპლუატაციის სახელმძღვანელოში.“

მიზნები განსაზღვრავენ, თუ როგორი ფუნქციების შესრულებას შეძლებს სტაჟიორი, რომელმაც წარმატებულად დაასრულა სწავლების პროგრამა. ისინი, ამგვარად, უზრუნვლყოფს როგორც სტაჟიორის ძალისხმევის კონცენტრირებას, ასევე დამრიგებლისა და გამოავლენენ საწყის წერტილს სწავლის პროგრამის წარმატებულობის შესაფასებლად.

7.6. swavlebis ZiriTadi meTodebi

7.6.1. swavleba samuSao adgilze

swavleba samuSao adgilze (OJT on the job training) gulisxmobs garkveuli samuSaos faqtiuri Sesrulebis procesSi swavlas. TiToeuli TanamSromeli, dawyebuli Sikrikidan damTavrebuli kompaniis prezidentiT, ama Tu im xarisxiT gadis swavlebas samuSao adgilze. bevr kompaniaSi OJT aris TanamSromlebisTvis xelmisawvdomi swavlebis erTaderTi tipi. is, rogorc wesi, moicavs axali TanamSromlebis mimagrebas gamocdil TanamSromlebTan an brigadirebTan, romlebic TviTon warmarTaven swavlebas.

samuSao adgilze swavlebis ramdenime tipi arsebobs. yvelaze gavrelebulia instruqtaJis Tu dublirebis meTodi. am SemTxvevaSi TanamSromels aswavlis ufro gamocdili TanamSromeli an uSualo xelmZRvaneli. dabal doneze inistruqtaJi SeiZleba warmoadgendes TanamSromlis mier mowyobilobebis marTvisTvis aucilebeli unarebis SeZenas ufrosis meTvalyureobis qveS. magram es meTodi ufro maRal donezec xSirad gamoiyeneba. magaliTad, damxmare menejeris Tanamdeboba xSirad gamoiyeneba maRali rangis menejerebis swavlebisa da ganviTarebisTvis. samuSao adgilze swavlebis kidev erTi meTodia savaldebulo rotacia (долж­ностная ротация), romlis drosac TanamSromeli gadadis erTi samuSao adgilidan meoreze dagegmili intervalebiT. gansakuTrebuli davalebebi aseve exmareba dabali rangis menejerebs SeiZinon praqtikuli gamocdileba problemis gadaWraSi.

OJT-s aqvs mTeli rigi upiratesobebi. es meTodi ar aris Zviri; staJiorebi swavloben muSaobis procesSi, ar aris aucilebeli organizaciaSi swavlebis programuli saSualebebis gamoyeneba. meTodi aadvilebs swavlebas, vinaidan staJiorebi swavloben faqtiuri samuSaos SesrulebiT da isini swrafad iReben ukukavSirs maT mier ganxorcielebuli moqmedebebis sizusteze.

magram OJT-s programis organizaciis dros aucilebelia ramdenime faqtoris Seswavla, romelic dakavSirebulia maswavleblebTan. isini TviTon unda iyvnen momzadebulni da uzrunvelyofilni aucilebeli saswavlo saxelmZRvaneloebiT (amis nacvlad xSirad gamocdil TanamSromels eubnebian: midi aswavle jons). TanamSromelbma, romlebic maswavleblis rolSi gvevlinebian, kargad unda icodnen swavlebis meTodebi, principebi. sasargebloa samuSaos adgilze swavlebis Semdegi safexurebrivi midgoma.

nabiji 1. moswavlis momzadeba

1. uzrunvelyaviT moswavle komfortuli pirobebiT

2. auxseniT swavlebis mizani

3. gauRviveT interesi, waaxaliseT kiTxvebi. daadgineT ra icis man ukve Tavis samuSaoze an sxva samuSaoebze

4. auxseniT samuSao mTlianobaSi da SeusabameT is moswavlisTvis ukve nacnob moqmedebebTan

5. maqsimalurad miuaxloveT moswavle normalur samuSao pirobebTan

6. gaacaniT moswavles mowyobilobebi, instrumentebi, profesiuli cnebebi

nabiji 2. operaciis wardgena

1. auxseniT raodenobrivi da xarisxobrivi (Tvisobrivi) moTxovnebi

2. SeasruleT samuSao normalur samuSao reJimSi

3. SeasruleT samuSao Senelebul reJimSi ramdenjerme TiToeuli nabijis axsnasTan erTad. operaciebs Soris drois monakveTSi auxseniT stadiebi, romlebic iwveven sirTuleebs an romlebzec SeiZleba Secdomebi moxdes.

4. xelaxala SeasruleT samuSao ramdenjerme Senelebul reJimSi, axseniT ZiriTadi momentebi.

5. aiZuleT moswavle TanmimdevrobiT axsnas warmoebiTi procesis stadiebi da Seasrulos isini Senelebul reJimSi

nabiji 3. qmediTi cda (действенная попытка)

1. aiZuleT moswavle Seasrulos samuSao ramdenjerme, nela, axsnas TiToeuli nabiji. gamoasworeT Secdomebi da Tu aucilebelia Tavad gaimeoreT rTuli nabijebi ramdenjerme

2. SeasruleT samuSao Tavad normalur reJimSi

3. gaakeTebineT moswavles samuSao, TandaTan daxveweT unarebi da на­ращивая siswrafe.

4. rogorc ki moswavle gamoavlens samuSaos Sesrulebis unars, CarTeT is muSaobaSi.

nabiji 4. Tanmimdevruloba

1. gansazRvreT vis unda mimarTos moswavlem daxmarebiTvis aucilebel SemTxvevaSi.

2. TandaTan SeamcireT meTvalyureoba, dro da dro SeamowmeT samuSao raodenobrivi da xarisxobrivi standartebis Sesabamisad.

3. gamoasworeT moswavlis muSaobaSi uzustobebi manamde, sanam es Cvevad gadaeqcevaT.

4. SeaqeT warmatebuli samuSao, waaxaliseT TanamSromeli, roca es icavs raodenobriv / xarisxobriv standartebs.

7.6.2. sawarmoo instruqtaJi

bevri samuSao Sedgeba nabijebis logikuri Tanmimdevrulobisgan da ukeT gaigeba nabij-nabij swavlebiT. aseT process ewodeba sawarmoo instruqtaJi (job iinstruction training JIT). is moicavs yvela nabijis garkvevas, rac aucilebelia ama Tu im samuSaos SesrulebisTvis saWiro TanmimdevrobiT. TiToeul nabijTan erTad aRiniSneba Sesabamisi “ZiriTadi momentebi” (Tu gvxvdeba aseTi). es nabijebi aCvenebs, ra unda gakeTdes, xolo ZiriTadi momentebi gveubneba rogor keTdeba es da ratom.

7.6.3. leqciebi

leqciebis kiTxvas mTeli rigi upiratesobebi aqvs. is warmoadgens SemswavlelTa didi jgufisTvis codnis gadacemis swraf da martiv saSualebas. leqciebis Catareba, gansxvavebiT beWdviTi materialebis gamoyenebisgan, rogoricaa wigni da saxelmZRvanelo, ar aris dakavSirebuli mniSvnelovan gasavalTan (danaxarjebTan) da kiTxvebis dasmis saSualebas iZleva.

ramdenime sasargeblo rCeva leqtorebs:

· msmenelebs mieciT orientirebi, daexmareT maT miyvnen Tqvens azrebs. mag, Tu saubari midis raRacis klasifikaciaze, daiwyeT msgavsi fraziT: arsebobs 4 mizezi, ratomac aucilebelia angariSebi gayidvebze.... pirveli... meore....…”.

· Tavidanve nu dauSvebT Secdomebes. mag, ar daiwyoT cudi xumrobiT an istoriiT an msgavsi fraziT “me ar vici ratom momiwvies dRes aq”

· gaakeTeT mokle daskvnebi. CamoayalibeT ZiriTadi azri erT-or mokle frazaSi.

· Tvalyuri adevneT auditorias. Отслеживайте daxuruli” Jestebi, rogoricaa mousvenroba an gadajvaredinebuli xelebi

· SeinarCuneT vizualuri kontaqti SemswavlelebTan.

· darwmundiT, rom yvela gismenT darbazSi. isaubreT sakmaod xmamaRla, rom bolo rigSic ki gaigon da saWiroebisamebr gaimeoreT msmenelTa mier dasmuli kiTxvebi.

· gaakontroleT Tqveni xelebi. miuSviT isini Tavis nebaze, bunebrivad da ar axetialoT saxeze, jibeebSi, zurgze da a.S.

· nu daifaravT saxes xelebiT. aman SeiZleba Tqveni xma daadablos da Seqmnas STabeWdileba, rom ar xarT darwmunebuli rasac ambobT.

· isaubreT Tezisurad. gamoyaviT Tezisebi da gamoiyeneT isini rogorc gegma.

· moiSoreT mavne Cvevebi, rogoricaa jibeSi monetebiT TamaSi, yuris bibiloebsac daanebeT Tavi.

· praqtika. Tavisufal dros gaiareT repeticia iseT pirobebSi, rogorc leqciaze xdeba.

7.6.4. audiovizualuri saSualeba

audiovizualuri saSualebebis gamoyeneba, rogoricaa filmebi, audio da videokasetebi, SeiZleba Zalian sasargeblo aRmoCndes. mag, kompania “fordi” iyenebs filmebs Tavisi dilerebis swavlebisas problemebis da klientTa pretenziebze reaqciis modelirebisTvis.

audiovizualuri saSualeba aris ufro Zviri, vidre Cveulebrivi leqcia, magram Tavisi upiratesobebi aqvs. mizanSewonilia maTi gamoyeneba Semdeg situaciebSi:

pirveli, roca aucilebelia moqmedebebis droSi Tanmimdevrulobis ilustrireba. magaliTad, telefonis remontis swavlebisas. aq sasargebloa kadris gaCereba, Seneleba, aCqareba.

meore, roca aucilebelia saswavlo procesebis demonstrireba, rac ver moxdeba leqciis dros. magaliTad, gulis operacia.

mesame, roca swavleba midis mTeli organizaciis masStabiT da staJiorebis gadayvana erTi adgilidan meoreze rTulia.

arsebobs kompaniis videomaterialis organizaciis sami SesaZlebloba:

SeiZleba iyidoT mza kaseta an filmi, SeqmnaT sakuTari video an SeukveToT is.

teleswavleba

bevri kompania cdis teleswavlebas, romlis drosac maswavlebels centralur ofisSi aqvs SesaZlebloba aswavlos TanamSromlebs, romelic imofebian am dros did manZilze da aqvT satelevizio arxi. mag, “AMP ink” iyenebs Tanamgzavrebs inJinerebis da teqnikosebis swavlebisTvis amerikis 165 qalaqSi da msoflios 27 qveyanaSi.

7.6.5. programirebuli swavleba

imis miuxedavad Tu ra gamoiyeneba swavlebisas – wigni Tu kompiuteri – programirebuli swavleba asrulebs sam funqcias:

1. kiTxvebis, faqtebis Tu problemis dasma moswavlisTvis

2. pasuxi gacemis SesaZleblobis micema respodentisTvis

3. ukukavSiris uzrunvelyofa pasuxebis sizustesTan dakavSirebiT.

programirebuli swavlebis ZiriTadi upiratesoba aris swavlebis periodis TiTqmis 1/3-iT Semcireba. es meTodi aadvilebs kidec swavlebis process, vinaidan is iZleva saSualebas moswavlem Tavad airCios swavlebis tempi, uzrunvelyofs dauyovnebliv ukukavSirs da amcirebs Secdomebis risks. sxva mxriv, programirebuli swavlebis procesSi moswavleebi imaze mets ver swavloben, rasac wignebidan iswavlidnen. amrigad, gaTvaliswinebuli unda iqnas is faqti, rom aseTi instruqciebi aCqareben, magram ar aumjobeseben swavlebas.

7.6.6. trenaJorebi an modelirebuli swavleba

es aris meTodi, romlis drosac moswavle swavlobs moqmed an modelirebul mowyobilobaze, romelsac samuSaoze iyeneben, magram faqtiurad samuSao adgilis gareT xdeba es. trenaJorebi Seucvlelia, roca swavleba samuSao adgilze Zalian Zviria an saSiSi an anelebs sawarmoo cikls. magaliTad, pilotebis swavlebisas da a.S. trenaJori SeiZleba warmoadgendes calkeul saTavsos, aRWurvils rogorc realuri samuSao adgilia. magram yvelaze xSirad gamoiyeneba modelirebuli mowyobilobebi. am meTodis ZiriTadi upiratesobebi safren trenaJorebis magaliTze:

· usafrTxoeba. SesaZlebelia rTuli manevrebis ganxorcieleba usafrTxo, kontrolirebad garemoSi.

· swavlebis efeqturoba. xelisSemSleli sahaero moqmedebebis da radiosaubrebis ararseboba, rac realur situaciebzei aris, iZleva saSualebas mTlianad koncentrirdes adamiani sahaero xomaldis marTvis Seswavlaze.

· ekonomia. trenaJorebze “frenis” Rirebuleba umniSvnelo nawilia realuri TviTmfrinaviT frenis RirebulebasTan SedarebiT.

7.7. gamoyeneba mcire biznesSi

7.7.1.swavleba

ar Rirs drois kargva saukeTeso TanamSromlebze, Tu arCeuli TanamSromlebi sakmarisad naswavlebi ar arian. wignSi “gakeTebulia amerikaSi” masaCusetis teqnologiuri institutis mkvelvarTa jgufma daaskvna, rom ukeTesi swavleba aris erTsa da imave dargSi amerikelebTan SedarebiT iaponuri firmebis progresis erT- erTi mizezi. iaponuri firmebi xarjaven kvirebs swavlebis programebze, zrdian TanamSromelTa kvalifikacias, maSin roca amerikelebi am swavlebis process ignors ukeTeben.

1 etapi.swavlebis miznebis dayeneba

gansazRvreT swavlebis mizani.magaliTad,Tu mizans warmoadgens arsebuli naklovanebebis Semcireba an samuSaos srulyofa konveierze 2 kviriani vadiT , maSin moaxdineT misi formulireba.

2 etapi. samuSaos dawvrilebiTi aRweris Sedgena

rogorc me3 TvSi iyo axsnili samuSaos aRwera warmoadgens gasaRebs programis nebismieri swavlebis. is unda asaxavdes yoveldRiur da periodul amocanebs TiToeuli tipis saqmianobisTvis, TiToeuli amocanisSesrulebiTmiRebuli Sedegebis miTiTebiT.sxva sityvrbiT samuSaos aRwera unda moicavdes imas Tu risi gakeTebaa aucilebeli da rogor.

3 etapi. amocanaTa analizis Canaweris forma

Semdeg nabijs warmoadgens formis SemuSaveba amocanis analizis Canaweris.TumcaRa praqtikuli miznebisTvis mimRebma unda gamoiyenos gamartivebuli forma, rac moicavs mxolod 4 grafas. pirvel grafaSi aRiniSneba amocana(TiToeuli mTavari amocanis mizani da etapebi maTi Sesrulebis).meore grafaSi unda miuTiToT Sesrulebis standartebi(xarisxobrivi , raodenobrivi , sizuste da a.S).mesameSi CamoTvlilia mecnierebebi, risi gaTavisebacaa saWiro .meoTxe grafaSi miTiTebulia specifikuri mecnierebebi da savaldebulo xarisxi , rac unda gaaCndes TanamSromels raTa SeZlos swavla.

4 etapi. samuSao instruqciebis siis Semusaveba

Semdeg SeimusaveT samuSaoTa instruqciebis sia. rogorc ukve SevniSneT masSi unda iyos aRniSnuli Sesrulebis etapebi day vela gasaRebi moment TiToeuli amocanis( samuSaos analogiuri aRwera da samuSaos amocanaTa formis Canawerebi).

5 etapi. profesionaluri swavlebis programis momzadeba

sabolood moamzedeT yvela saswavlo masala da mokumentebi, aseve instruqcia samusaos Sesrulebis da gansazRvreT swavlebis Secegi ra unda iyos, miuTiTeT TiToeuli amocanis gadawyvetis ZiriTadi momentebi da etapebi.

am mxriv, Tqveni programa swavlebis unda moicavdes samuSaos aRweras, amocanaTa analizis Cannaweris forma, samuSao instruqciaaTa sia da swavlebis SesaZlebloba, rac moicavs swavlebis programis miznebis reziumes, zemoTxsenebul formebs da saWiro codnebis sias. swavlulisTvis пособиеSeiZleba ubralod moicavdes xedvas specialobaSi da misi adgilis axsna saqmianobebis saerTo struqturaSi an ofisSi , aseve samuSaos aRwera da samuSaos intruqciebis sia.

Tqven asev gWirdebaT moifiqroT is Tu ra teqnikuri saSualebebs gamoiyenebT swavlebisas.martivi, magram efeqturi swavlebis programa samuSao adgilze kvalifikaciuri momuSaveebisa da masterebis misazidad rogorc pedagogebad saWiroebs mxolod maRla miTiTebul masalebs. Tumca samuSaos gansakuTrebuli xasiaTi an ayvanam didi raodenobiT staJiorebis SesaZloa moiTxovos Seqmna an SeZena audio-videokasetebis an filmebis, slaidebis an smgavsi dabeWdili masalis.

adamianuri resursebis marTva globalur aspeqtSi

swavleba firmis sagareo operaciebis gafarToebaze, ufro da ufro met mniSvelobas iRebs adgilobrivi kadrebis momzadeba. samagaliTod SeiZleba mob=viyvanoT programa” Жиллет Интернэшнл staJiorebis organizaciaSi ufro perspeqtiuli warmomadgenlebis adgilobrivi opersonalidan firmis StabSi bostonSi maTi metodebis swavlebiT maTi miznisTvis da politikasTan urTierToba dakompaniis RirebulebebTan manam, sanam isini dakaveben axal Tanamdebobebs TavianT qveyanaSi.

TanamSromelTa swavleba sazRvargareT moiazrebs rarac mets, vidre ubralo gadmoTanaa arsebiTi programebis sxva enebze. kulturuli gansxvavebuloba axdens gavlenas rogorc saswavlo masalebis gamosadegobaze , aseve, moswavleTa urTierTobaze am programasTan. ai ramodenime rekomendacia swavlebis programis realizaciaSi sazRvargareT.

1.monawileTa kulturebis gansakuTrebulobebis Seswavla. mag, iaponiaSi riski araa miRebuli. amitomac Tqven SegiZliaT aRmoaCinoT rom arcerTi iaponelisTvis riski araa miRebuli. amitomac Tqven SegiZliaT aRmoaCinoT rom arcerT iaponels ar moundeba nebayoflobiT imonawileos swavlebiT rolur TamaSebebSi,. radganac es warmoadgens gadawyvetilebis miRebas , da SesaZloa moicavdes risks.msgavsad , axlo aRmosavleTSi roluri TamaSebebi moiazreba rogorc gasarTobi bavSvebisTvis , da ara davaleba ufrosebisTvis.

2. publikuri kritika warmoadgens tabus zogierTi kulturisTvis . amis gamo winaaRmdegobebi SeiZleba warmoiSvas iseT maorrtiv sakiTxSi rogoricaa moxalise” damkvirveblis arCeva ganxilvisTvis an rolur TamaSSi , radganac es roli moiazrebs sxva adamianTa qcevis kritikas.

3. mniSvnelovania SevinarCunoT saxe da ar davuSvaT uxerxuloba sxva adamianebTan damokidebulebaSi aaxlo aRmoasvleTis qveynebidan , aRmosavluri da dasavluri afrikisa da zogierTi evropuli qveynis , espaneTisa da italiis CaTvliT. faqtiurad problemebi SeiZleba warmoiSvas nebismier situaciaSi, roca moswavleTa wceva SeiZleba gaxdes ganxilvis sagani da/an kritikis.

4.rTuli SeiZleba aRmoCndes swavlebis adekvaturi Sefasebebis miReba. maSinac ki roca arRvevT tabus , moswavleebi ar getyvian TavianT ukmayofilbas, ramdenadac es iqneba Tqveni kritikis niSani da gaiZulebT saxis dakargvas.

5.zustad gaigeT rogoria damokidebuleba Sesaswavl samuSaosadmi staJiorebis nacionalur kulturebSi.aSS-Si magaliTad miRebulia gayidvebis agentebis swavleba werilebis weraSi maRali rangis xellZvanelebis mimarT, raTa uzrunvelyos isini organizaciaSi xelmisawvdomobiT. iaponiaSi aseTi praqtika araa miRebuli . amis magivrad rekomendirebulia mxolod vizitebi firmaSi da savizito baraTebis datoveba.

korporatiuli Rirebulebebis Seswavla

swavlebis bevri programa dRes mimarTulia momuSaveTa gacnobaSi korporatiul RirebulebebTan firmis da am RirebulebebTan mijaWvulobis aRzrda.

swavlebis programa Сатурн Корпорэйшн”-Si iyenebs amas.magaliTad firmis axali programa orientaciis sferoSi da swavleba am urTierTobaSi msgavsebis “toiotas”programasTan da a.S..saturnis programaSi pirevli 2 dRe miZRvnilia premirebis pirobis ganxilvaze, usabrTxoebaze da SromiTi dacvis, aseve warmoebiT procesSi kompaniisa__avisdroul miTanaze , s=zapasebis marTvaze da a.S. Tumca mesame da meoTxe dRes aqcenti gadadis “saturnis” Rirebulebaze. am dros ganixilaven korporatiul Rirebulebebs , ris Semdegac TiToeuli axali TanamSromeli iRebs sakuTar eqzemplas” misiis aRweris” “ saturnis” , rac saSualebas aZlevs TanamSromels ufro zustad gaecnos TiToeul Rirebulebas , miTTebuls aRweraSi ( koleqtiuri samuSao, pirovnebis ndoba da pativiscema, produqtebis xarisxi), da mixvdes maT mniSvnelobas.

xelmZRvaneli kadrebisTvis “saturnis” atarebs ordRian seminars dasaxelebiT” Rirebulebebi da rwmena”. mocemul programis ZiriTad mizans warmoadgens xelmZRvanelebis gacnoba gasaReb GirebulebebTan” saturnis” da axsna , rogor gadavidnen sityvidan saqmeze.magaliTad, ixsneba, Tu rogor moqmedebs Rirebuleba qcevaze da eZleva gabrTxileba menejers gaeqces несоразмерности ganacxadsa da realur Rirebulebas Soris :” zustad is , rasac akeTebT. da ara is rasac iZaxiT , momuSaveebs aZlevs realur warmodgenebs moqmed Rirebulebebis Sesaxeb Tqveni ganyofilebis”.

swavlebis mravalferovneba

ramdenadac samuSao Zala xdeba ufro da ufro araerTgvarovani, bevi firma dgeba firmis swavlebis mravalferovnebis aucileblobis winaSe. erTerTi firmis kadrebis ufrosis sityvebiT “Cven vcdilobT SevqmnaT ukeTesi gageba Cvens xelmZRvanelebs Soris im problemebis, rasac ejaxebian umciresobis warmomadgenelebi TavianT kulturaSi”.

swavlebi programa kompaniis bemZRvaneli momuSaveebusa”kinnei Siz korl”. iZleva amis magaliTs. firma atarebs 8 saaTian seminars xelmZRvanelebisaTvis da maRaziis mmarTvekli firmebisTvis. seminaris mizania_aCvenos, Tu rogor axdens gavlenas monawileTa aRzrda maT qcevaze da gadawyvetilebis miRebaze..magaliTad , firmis kvlevebma aCvenes rom menejeebi , pasuxismgebelni personalis daqiravebaaze, arciseiSviaTad akeTeben daSvebebs konkurebcuus SeuZleblobaze . sxva sityvebiT menejerma Seizleba ivaraudos rom mocemul adamians ar SeuZlia gayidos fexsacmeli , Tumca mas SeuZlia gaakeTos es efeqturad.

‘’kiniis’’ mier miRebulmaprogramam aseve aCvena Tu rogor reagireben sxvadasxva kulturis warmomadgenlebi situaciaze, rac warmoiSveba samuSao adgilze. amisaTvis programis CarCoebSi ganixileba sxvadasxvanairi situacia. erTerTi maTgani mag, ilustrirebas ukeTebs im faqts rom ZirZvel amerikels SeuZlia iyos Sewuxebuli xelmZRvanelTa mier misi publikuri qebiT.

klientebis momsaxureobis swavleba

dResdReisobiT TiTqmis 2/3 amerikelebis dakavebulni arian momsaxureobis sferoSi(umeteswilad,vidre warmoebaSI). da amitomac ufro meti raodenoba kompaniisa ejaxeba konkurencias momsaxureobis gawevis xarisxze dafuZnebiT.magaliTad, “hiltonis”mflobeli ukev vegar miiRebs sufTa oTaxs Wkvianur TanxaSi. raTa darCe konkurentunariani , aseT firmebs rogoricaaa”hiltoni” uwevs uzrunvelyos sruli momsaxureoba klientebis_Tavaziaanai Sexvedridan, mosaxerxebel parkirebamde da sraf

amasTan kavSirSi bevri kompania organizebas ukeTebs klientebis momsaxureobas, romlis ZiriTad mizansac warmoadgens TanamSromelTa swavleba urTierTobis Tavazianobasa damaspinZluri maneris klientebTan. naTqvami “ myidveli yovelTvis marTalia” SesaZloa Zvelia, magram zustad dRes umetes kompaniaSi , momsaxureobis sferoSi dakavebulebi, is xdeba gansakuTrebiT aqtualuri.

personalis swavleba muSaobaze klientebTan movaxdinoT ilustrireba firmis magaliTze” Аламо Рент-э-Кар”. firmam moamzada programa dasaxelebiT “saukeTeso megobrebi”. mis msvlelobaSi 90_ianebi dasawyisSi iyo daxarjuli ramodenime milioni dolari kompaniis axal politikaze prezentaciaze klientebis momsaxureobasa da TanamSromelTa gadavzadebaSi pirveliklasis momsaxureobis organizaciis mizniT.

programa “ saukeTeso megobrebi” Seadgeboda 5 dRiani saswavlo seminarisgan,romelic eZRvneboda orientaciasa da momsaxureobas . Tavdapirvelad firmis TanamSromlebi ecnobodnen “Aalamos” istorias, mis zrdas da gafarTovebas, aseve kompaniis saWiroebebs klientebis momsaxureobaSi da profesionalur eTikebs. programis Semdegi nawili eZRvneboda swavlebas klientis momsaxurebaSi. ZiriTadi yuradReba aq eqceoda momsaxureTa mniSvelovnebis mdgomareobas klientebTan , maTi gansazRvra ,TvalsaCino magaliTebiT gansakuTrebuli momsaxureobisa da xarisxis, rac esaWiroebaT TanamSromlebs aseTi momsaxureobis gawevisTvis.

TanamSromlebi am firmis aseve gadiodnen klientis momsaxureobis swavlebis kurss maTi morgebiTkonkretul samuSaoze.magaliTad swavlebis programaSi agentebis Sedioda samuSao servisis samsaxuris gacnoba .pasuxismgebloba avtomobilebis mdgomareobaze.

ukev pirvelma Sedegebma aCvenes programis efeqturoba. Civilebis raodenoba gayidvebis xarisxze daeca 15% programis dasawyisamdge SedarebiT.analogiurad CivilTa raodenoba uxeSobaze Semcirda 50%iT. firmis operaciebis moculoba mxolod erT weliwaadSi gaizarda 30% iT.