სოციალური მე–4 თავი

სოციალური თავი 4

sakuTari “me”-s Secnoba nino

sakuTari “me” _ es pirvel rigSi aris rwmenebi, romlebic ayalibeben Cvens urTierTobas sakuTar TavTan. romelia Cveni xasiaTis mniSvnelovani Strixebi? riTi varT Cven kargi? An ra ar gamogvdis kargad? ra situaciebs gavurbivarT an vumklavdebiT? zogierTi SeiZleba fiqrobdes sakuTar Tavze, rogorc Savkanian qalze, romelic unda gaxdes sociologiis maswavlebeli. Zogi ki, rgorc biWze, romelsac ar aqvs kargi monacemebi mecnierad gaxdomisTvis, magram sportSi aqvs kargi monacemi. Zogi SeiZleba fiqrobdessakuTar Tavze, rogorc momaval msxvil biznesmenze uZravi qonebis dargSi da a.S.

warmodgenebs sakuTari Tvais Sesaxeb ewodeba me-koncefcia.

TviTSefaseba_ e saris Sefaseba, romelsac Cven TviTon vaZlevT sakuTar Tavs. Ase rom, Cven gvawuxebs ara marto is Tu ras warmovadgenT Cven, aramed isic, Tu rogor vafasebT Cven sakuTar Tvisebebs. (rizenbergis TviTSefasebis kiTxvari)

M

maRali TviTSefasebis mqone adanmianebi fiqroben sakuTar Tavze kargad, maT aqvT mkafio warmodgena imaze, Tu vin arian isini, ra Tvisebebs floben, isaxaven reaistuer miznebs, iyeneben ukukavSirs TviTsefasebis asamagleblad da warmatebiT umklavdebian rTul situaciebs.

M

meores mzriv, dabali TviTsefasebis mqone adamainebs aqvT nakleb gaokveTili me koncefcia, sakuTar Tavze cudad fiqroben, xSirad aCreben arcevans ararealur miznebze da saerTod gaurbina raime miznis qonas, midrekilni arian momavlis pesimisturi xedvisken, maT adreTve axasiaTebT arasasiamovno emociebi da aseve qceviTi reaqciebi kritikaze da xSirad swuxan imaze, Tu ra gavlenas axdenen isini sxva adamianebze.

saerTo TviTSfasebis garda, CvenTvis cnobilia sakuTari Tavis Sefaseba sxvadasxva sferoebSi (sxvadasxva ganzomilebebSi) mag, romelime CvenTaganma SeiZleba icodes, rom aqvs diplomatiuri niWi, magram ar aqvs gansakuTrebuli niWi xelovnebaSi. Es imas niSnavs rom Sefaseba.romelsac vaZlevT sauTar Tavs raime konkretul sferoSi, moqmedebs Cven girsebis grZobaze.

BB

bolo dromde kvlevebi ZiriTadad Seiswavlidnen eqsplicistur TviTSefasebas, Tumca arcTu didi xania aRmoaCines rom implicituri TviT-pativiscemac aranakleb mniSvnelovania. Implicisturi TviTpativiscema sakuTar “me”-s im aspeqtebTan aris dakavSirebuli, romelTa gansazRvras SeuZlebelia introspeqciis Sedegad. Mag, zogierTi maTgani kulturis warmomadgenlebi (aziis qveynebSi mcxovrebni) sakuTar kultuiris zegavleniT, gacilebiT iSviaTad iZlevian kiTxvaze magali TviTSefasebis kvlevisas aRmopCnda rom iapobeli studentebis uypiratesobas aniWebdnen anbanis im asoebs, romlebzedac iqyeboda maTi saxelebi.

rogor da saidan Cndeba codna sakuTari Tvais Sesaxeb?

sakuaTari Tavis Sesaxeb codna yalibdeba im informaciis safuZvelze, romelic CvenSi Semodis sxvadasxva wyarioebidan. Zogjer es SeiZleba moxdes spontanurad, Tumca ufro xSirad, CveTvis ar aris rTuli amgvari wyaroebis identifikacireba, saidanac modis Cveni warmomdgena sakuTari Tavis Sesaxeb.

socializacia

sakuTari Tavis codnis wyaroa udidesi nawili gamomdinareobs socializaciidan.

bavSvobaSi mSoblebi maswavleblebi da amxanagebi urTierToben CvenTan garkveuli stiliT. Cven agreTve xSirad vRebulobT monawilebas religiur, eTnikur Tu kulturul RonisZiebebSi, rac mogvianebiT xdeba Cveni mniSvnelovani aspeqtebi,

socializacia ayalibebs safuZvels Cveni adreuli gamocdilebisa da amgvari gamocdilebis regularulobam SesaZloa mogvianebiT moviyvanos me-koncefciisTvis mniSvnelovani Tvisebebis gaTavisebamde.

areklili Sefaseba

sakuTari Tavis Sesaxeb codnas Cven vRebulobT sxva adamianTa reaqciis mixedviT romelsac Cvenze avlenen. “ sarkiseburi” me_ gulisxmobs imas, rom adamianebi aRviqvamt sakuTar Tavs ise, rogorc aRagviqvamen Cven sxvebi.

ukukavSiri

SeiZleba vTqvaT, rom arsebobs aSkara ukukavSiri mSoblebis mier bavSvis unarebis Sefasebisa da bavSvis TviTSefasebas Soris, amgvarad, is Tu ras fiqrobs mSobeli bavSvis Sesaxeb. Garkveul wilad ayalibebs bavSvis me-koncefcias.

zogjer adamianebi mkveTrad araorazrovnad reagireben Cvens Tvisebebze. Es procesi xSirad iwyeba socializaciasTan erTad, rodesac mag, mSoblebi gvTavazoben Cven rom nu viqnebiT aseTi morcxvebi, an gveubnebian rom Zalian kargad vukravT pianiunoze, an rom maTematikaSi ar varT maincdamainc Zlierebi. Se yovelive Sem,dgom xdeba Cveni me-koncefciis nawili.

G

gviani bavSvobisa da adreuli mozardonis periodSi didi mniSvneloba eniCeba Tanatolebis reaqcias cvenze. Mag, is Tu ramndenad popularulia bavSvi TanatolebSi ama Tu im Tvisebebisgamo. Axalgazrdobis periodSi Cndeba ukukavSiris axali wyaroebic. magaliTad is Tu ramdenad bevria Tvens paemanze dapatiJebis msurveli an piriqiT, ramdeni gTanxmdebaT paemanze. studentebisTvis ukukavSiris mniSvnelovani formaa leqtoris mier micemuli Sefaseba , niSnebi da a.S.

OB

IE”obieqturi ukukavSiri” niSvans sxva adamianTa mier Cvens Serfasebas, romelSic “samarTlianad” aris Sefasebuli Cveni SesaZleblobebi. saerTod, rodesac bevri adamiani gvaZlevs daaxloebiT msgavs ukukavSirs Cven vTvliT rom es Sefaseba aris samarTliani.

TviT-aRqma

D

daniel Bemis TviT-aRqmis Teoriis Tanaxmad, mocemuli wyaro sakuTari tavis codnisa xSirad SeiZleba ver dagvexmaros rTuli sakiTxebis gadaWraSi, rTuli arCevanis gakeTebaSi.

magaliTad, Cven ar gvWirde ba gansakuTrebuli dakvirveba imaze, mogvwons Tu ara pica anCousebis gareSe, imis gasagebad rom anCousi ar gviyvars. aseTive magaliTis moyvana SeiZleba yoveldRiurobidan. magram arsebobs ddi albatoba imisa rom TviTaRqma (rogorc sakuTari tavis Sesaxeb codnis wyaro) TiTqmis yovelTvis Seicavs meorexarisxovan informacias sakuTari Tavis Sesaxeb da ara im informacias romelic Cvens mniSvnelovan mxareebs da Tvisebebs Seexeba.

agznebis garkveuli saxeeebi

xSirad Cven vayalibebT warmodgenebs sakuTari Tvisebebisa da Sinagan mdgomareobaze, mxolod sakuTari piziologiuri agznebis safuZvelze. Cven vreagirebT sagnebze romlebsac RgviqvamT, rogorc mag, ZaRls, romelic gvemuqreba, an momxiblav patrons da mivawerT am procesebs emociebs imis mixedviT u ra reaqcia gvaqvs fiziologiur doneze.

Cven gvaqs unari. Rm erTmaneTisgan gavarCioT Zlieri da susti agzneba, magramxSirad gvioWirs emociebisSedarebiTzusti atribucia.\stenli Sexterma gamoTqva mosazreba, romsakuTari emociebis aRqma damokidebulia: 1. im fiziologiur agznebis doneze, romelsac ganvicdiT 2. imaze Tu ra kognutur iarliys mivawerT am emocias.

fiziologiuri agznebis maRali done gvibiZgebs movZebnoT Sesabamisi atribucia. Tu aseTi atribucia aris mocemuli, igi miRebuli iqneba Cvens mier. YTu atribucia ar aris mocemuli Cven viwyebT garemos gamokvlevas da raime iseTis Zebnas, rac atribuciis gasakeTeblad gamogvadgeba.

Sexteris da zingeris eqspertimenti

A

am eqsperimentSi cdis pirebs ukeTebdnen epinefrinis ineqcias (romelic iwvevs agznebas fiziologiur doneze) amis Semdeg maT nawils amyofebdnen mziarul, nawils ki gabrazebul subieqtebTan. aRmoCnda, rom cdis pirebi imis mixedviT Tu romel qvejgufTan imyofebodnen, sibrazes an mziarulebas avlendnen.

fiziologiur agznebasa da emociur atribuciis Sesaxeb Catarda mravali eqsperimenti sxvadasxva interpretaciiT, romelTaganac yvela adasturebs, rom amgvari agznebis dros, Cven mivawerT Cvens emociur garemos, romelSic Cven vimyofebiT. An SesaZloa agzneba mivaweroT CvenTavis kognitura xelmisawvdom faqtorebs, magram xSirad Cven vcdebiT da ar viwyebT amfgvari agznebis realuri mizezebis Ziebas. Emociuri atribucia, romelsac Cven vakeTebT, xSirad swored amitom aris araadekvaturi.

informacia romelsac vRebulobT faremo pirobebidan

garemoebebi, romelSic Cven gviwevs yofna, agreTve warmoadgens Cventvis informaciis wyaros Cveni sakuTari Tvisebebis Sesaxeb. Esaa faqtebi, romlebic Cven gansakuTrebuls gvxdis da amgvarad Zlier zegavlenas axdens Cvens me-koncefciaze. magaliTad, mak-rigis da misi kolegebis mier Catarebul kvlevaSi, studentebs sTxoves “moeyolaT sakuTar Tavze” da aRmoaCines rom es studentebi ixsenebdnen iseT aspeqtebs sakuTari “me-koncefciisa”, romlebic xdida maT ragac aspeqtSi gamokveTilad gansxvavebuls. Mag, biWi ufro didi albaTobiT aRniSnavs Tavis mikuTvnebulobas mamrobiTi sqesisadmi, Tu igi erTaderTi biWia ojaxSi. Magram Tu ojaxSi sami gogoa, arcerTi maTagni ar aRniSnavs, me koncefciis gansxvavebulobisaTvis, rom igi aris gogo.

sxva adamianebis Sedareba

zogierT SemTxvevaSi,rodesac gvsurs raime parametris mixedviT SevafasoT sakuTari Tavi, Cven ver viRebT aisTvis saWiro informacias. magaliTad, Tu gindaT imis gageba, kargi mocekvave xarT Tu ara, amas verabairi testis meSveobiT ver gaigebT, radgan aseTi ragac ubralod ar arsebobs. SegiZliaT specialistisagan miiRoT am aakiTxis TaobaZe konsultacia (kargi mocekvave xarT Tu ara) an SeiZleba sxva adamianebs koTxoT amis Sesaxeb. Magram yvelaze xSirad, imis gasarkvevad, kargi varT Tu ara garkveul sferoSi, Cven vadarebT sakuTar Tavs igive sferoSi myof adamianebs, isini ZiriTadad arian Cvens garSemo myofi adamianebi da ara mag, cekvis varskvlavebi. Amgvari Sefasebvis process socialuri Sedareba ewodeba.

socialuri identoba

socialuri idenbtba warmoagdens me-koncefciis nawils, romelic ganisazRvreba garkveuli socuialuri jgufisadmi mikuTvnebulobiT. Am mikuTvnebulobaSi Sedis emociuri mikuTvnebuloba da jgufTan saerTo Rirebulebebis qona.

A

mgvari jgufebi SeiZleba iyos ojaxi Tvei TanamSromlebi, megobrebi, Tqveni mikuTvnebuloba religiuri, politikuri, eTnikuri jgufebisadmi, agreTve sxva jgufebisadmic , romlebic gansazRvraven an aZliereben Tqveni “me”-s mniSvnelovan mxareebs. jgufi romelTac adamiani bavSvobaSi miekuTvneba aris socializaciis nawili. Cven vibadebiT gansazRvrul ojaxSi, garkveul eTnukur jkgufSi da zogjer gansazRvrul religiur jgufSic. zrdasTan erTad atribuciebs romlebic ase Tu ISE Rirebuli CvenTvis mivyavarT im socialuri jguifebis arCevamde, romlebic asaxaven an aZliereben Cvens Rirebulebebs. Me-koncefcia da socialuri identoba urTierTdamokidebulad gansazRvraven da ayalibeben erTmaneTs. Bevri kvleva romlebic sociualur identobas mieZRvna aqcents akeTebs eTnikur identobaze. eTnikuri idenbtoba aris me-koncefciis Semadgeneli nawili da aqvs urTierToba adamianis mikuTvnilobasTan garkveuli eTnikuri jgufisadmi. K

kvlevebi aCvenebs rom axalgazrdebis nawils aqvs unari rom moaxdinos sakuTari tvais identifiokacireba, rogorc sakuTar eTniku jguifTan aseve im ZiriTad kulturasTanac romelSic isini xovroben. Amgvar movlenas uwodenben bikulturul an integrirebul identobas.

zog adamians SeuZlia hqondes Zlieri eTnikuri identoba, magram aseve qondes garkveuli kavSiri kulturul umravlesobasTan. Amas uwodeben gaorebul identobas, rodesac adamianebi uars amboben sakuTar eTnikur memkvidreobaze umravlesobis sasargeblod saqme gvaqvs asimilaciasTan. Da bolos, ziog adamisn aqvs susti kavSirebi rogorc sakutar eTnikur aseve ZiriTad kulturasTan da isini Tavs grZnoben porive kulturis warmomadgenlad,. Amgvar movlenas ewodeba marginaluri eTnikuri identifikacia.

K

kvlevebi aCvenebs rom am gansxavvebebs didi mniSvneloba aqvs imiotm rom isini gviCvenebs kontaqtebis Zalas, romleic uCndebaT individebs sakuTar eTikur jgufTan, an mTkian sazogadoebasTan urTierTobis qonisas. Mag, dounam(1991) gansazRvra rom kanadaSi mcxovrebi asimilaciis procesSi myofi emigrantebi (centraluri amerikidan) naklebad urTierToben emograntebTan igive regionidan, vodre is emigrantebi romelTac qondaT kombinirebuli identoba, Tavis mxriv adamianebs romlebic flobdnen integrirebul identobas, ufro meti kontaqtebi qondaT kanadis sazogadoebasTan vidre, imaT visca qondaT calmxirivi identoba.

sintereso aspeqti socialuri identobisa aris is rom man SesaZloa sakuTari me”-s stereotipis Camoyalibebamde migiyvanos. Es stereotipi moicavs sakutari Tavis rogorc garkveuli socialiri jgufis wevris-aRqmas; agreTve amgvari socialuri identobisTvis Sesatyvis qcevebs. Zogjer es imas niSnavs rom adamianebi iReben negatiur da aseve pozitiur atriobuciebs im jgifisa romlesac isini miekuTvnebian (romelTanaarian identificirebuli) mag, maswavlebels SesaZloa Wkvianad miaCndes Tavi, magram amavdroulad dabneulad da a.S.

riTi aixsneba maRali identifikaciis Camoyalibeba sakuTar eTnikur an rasovbriv jgufebTan? kvlevaSi, romlic Catarda afroamerikul warmomavlobis studentTa Soris gairkva rom is studentebi romelTa msolebic muSaobdnen SavkanianTa mxardamWer organizaciebSi- aseTi studentebi Zalian xSir SemtxvevaSi gamoyofdnen TavinT warmomavlobas rogorc sakuTar me-koncefciis mniSvbnelovan Strixs. Ase rom iseT RonisZiebebSi monawileobis miReba romlebic xazs usvamen enikuraspeqtebs agreTve isic rom adamians eqcevian gansazRvruli maneriT tavis eTnikur rasobriv warmomavlobasTan dakavSirebit, es yovelive ayalibebs eTnikuri idebtobis grZnobas.

კულტურა და საკუთარი "მე" 168–184 ლუი

კულტურათშორისმა კვლევებმა აჩვენეს რომ, საკუთარი "მე"–ს კონცეფციები, შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს იმის მიხედვით თუ რომელ კულტურაში ცხოვრობს ადამიანი, ეს საკითხი დეტალურად შეისწავლეს მარკუსმა და კიტაიამამ (1991 წ) შეადარეს რა ერთმანეთს ამერიკული და იაპონური კულტურა რათა ეჩვენებინათ მნიშვნელოვანი განსხვავებები მათ შორის. "მე" კონცეფციაში დასავლურ დამოუკიდებელ და აღმოსავლურ კოლექტივისტურ კულტურებს შორის.

ამერიკაში (იგულისხმება ა.შ.შ.) აქცენტი კეთდება ინდივიდუალურობაზე, იმაზე როგორ შეიძლება ადამიანი გამოიყოს სხვა ადამიანთა ფონზე, რაშიც მას ეხმარება თავისი ნიჭის გახსნა და გამოყენება. ეს დამოუკიდებელი "მე" წარმოადგენს როგორც გერცმა (geertz 1974) განსაზღვრა, "ჩაკეტილ, ერთიან, მეტ–ნაკლებად ინტეგრირებულ , მოტივაციურ და კოგნიტურ სამყაროს. ერთ მთლიანობაში ორგანიზებული ცნობიერების, ემოციების, მსჯელობის, მოქმედებების დინამიკურ ცენტრს, რომელიც, ასევე, წინააღმდეგობრივია, როგორც ნებისმიერ სხვა მსგავს ერთიანობასთან, ისე სოცილაურ და ბუნებრივ ფონთან". დასავლური ქვეყნების მცხოვრებლები არა მხოლოდ აყალიბებენ საკუთარ "მე"ს , როგორც დამოუკიდებლ , მოქმედ ერთეულს , ისინი საზღვრავენ დამოუკიდებლობას როგორც სოციალიზაციის ფუნდამენტურ ღირებულებას. დასავლური სამყაროს წარმომადგენლები საკუთარ შვილებს ასწავლიან დამოუკიდებლობას.

როგორც ავღნიშნეთ 1 თავში იაპონიაში ითვლება , რომ "გვერდზე გაშვერილი ფრჩხილი აუცილებლად მოტყდება" იაპონური კულტურის ურთიერთდამოკიდებული "მე" მდგომარეობას იმაში, რომ დაინახო საკუთარი თავი სოცილაური გარემოს, ურთიერთობების ნაწილად და აცნობიერებდე , რომ ადამიანი ქცევა განისაზღვრება და დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ აღიქვამს ის სხვა ადამიანთა აზრებს, გრძნობებსა და ქცევებს – მასთან მიმართებაში. საკუთარი "მე" ხდება მნიშვნელოვანი და დასრულებული უმეტესად სოცილაური ურთიერთობების ფონზე და არა ავტონომიური მოქმედებისას მიუხედავად იმისა, რომ ურთიერთდამოკიდებული "მე" განიხილება, როგორც შინაგანი თვისებების (უნარებისა და მოსაზრებების ნაკრები) ეს თავისებურებები ფასდება როგორც სიტაუციაზე დამოკიდებული და არამდგრადი (ვერა, აბა თქვი მდგრადი J) და არა როგორც საკუთარი "მე"ს განსაკუთრებულობის გამნსაზღვრელი . ამრიგად , ურთიერთდამოკიდებული "მე" არ წარმოადგენს ჩაკეტილ ერთიანობას, ის უფრო იცვლის თავის სტრუქტურას სოცილაური კონტექსტის ბუნების შესაბამისად. კულტურებში რომელთვისაც დამახასიათებელია ურთიერთდამოკიდებულება, ძირითადი აქცენტი კეთდება იმაზე, რომ თვისება, რომელიც ერთ ადამიანს გამოარჩევს სხვებისაგან, არ ფასდება როგორც საკუთარი "მე"–ს მეტად რეპრეზენტული თავისებურება.(ანუ,ბავშვებო, როგორც მე გავიგე, აქ საუბარი იმაზეა, რომ თუ ადამიანს ერთი ან ორი კარგი თვისება აქვს, იაპონელები არ დაიწყებენ იმის ძახილს,რო, აი რა მაგარი ადამიანიაო!:) რავიცი,რავიცი...)

დასავლეთში საკუთარი "მე" განიხილება როგორც ინდივიდუალური თავისებურებების ერთიანობა, ისეთებს როგორიცაა პატივმოყვარეობა, იუმორის გრძნობა ან ექსტრავერტის თვისებები, ეს თავისებურებები ითვლება დამახასიათებლად „იმენნა“ ამ ადამინებისათვის, მაშინაც კი როცა ეს თვისებები სხვებსაც მიესადაგება. მაგალითად სტუდენტს შეუძლია ჩათვალოს თავი შემოქმედებით ტიპად და მისი ეს მსჯელობა არ იქნება დამოკიდებული იმაზე თუ რას ფიქრობს ის ამ თვისების არსებობაზე ოთახის მეზობელთან. მაშინაც კი როცა ის თავის თავსა და ოთახის მეზობელს აფასებს როგორც ამ თვისების მფლობელს, მისი ეს თვისება არ იქნება დამოკიდებული მისი ოთახის მეზობლის თვისებაზე ანუ ეს თვისება არ იქნება საერთო. ამის საპირისპიროდ კოლექტივისტური წარმოდგენა ინდივიდს განიხილავს არა მისი გამორჩეული ნიშნების, თვისებების მხრივ, არამედ იმ თვისებების მხრივ, რომელბიც მას აერთიანებს სხვა ადამიანებთან, იქიდან გამომდინარე, რომ ადამიანები განიხილებიან როგორც თავიდნავე ერთმანეთთან დაკავშირებულად, ითვლება რომ ისინი ფლობენ სწორედ საერთო ნიშნან – თვისებებს და არა ინდივიდუალურს.

მარკუსი და კიტაიამა მიუთითებენ იმაზე რომ საკუთარი "მე"–ს კონცეფცია როგორც დამოუკიდებელი ის ურთიერთდამოკიდებული ინდივიდის მე–ს სისტემის მეტად მნიშვნელოვანი ასპექტია, ის გავლენას ახდენს იმაზე, თუ როგორ იღებენ და აფასებენ ადამიანები თავიანთ პიროვნულ მახასიათებლებს, როგორ ამყარებენ ისინი ურთიერთობას სხვებთან, როგორც ემოციებს განიცდიან სხვადასახვა სიტუაციებში და ასევე, განსაზღვრავენ რა ამოტივირებს მათ განოხორციელონ ესა თუ ის ქცევა, გარდა ამისა საკუთარი "მე“ს კულტურული კონცეფცია აღწევს ამ კულტურის იდეებში, შეფასებებსა და სოციალურ სცენარებში, ამით აყალიბებს მომვალ გამოცდილებებს და საკუთარი "მე"–ს გამოვლინებას

დამოუკიდებელ და ურთიერთდამოკიდებულ "მე“–ს შორის განსხვავებას დიდი მნიშვნელობა აქვს თვითრელევანტურობის ფენომენისათვის. მაგ: თვითშეფასების აწევა განიხილება როგორც ყოვლისმომცველი თვითრელევანტური მოთხოვნილება. დასავლური კულტურის მრავალი წარმომადგენელი ამაყობს თავისი უნიკალური და განსხვავებული მიღწევებითა და თვისებებით, რაც ნაკლებად ითქმის ისეთ კულტურებზე, რომლებისთვისაც ურთიერთდამოკიდებულებაა დამახასიათებელი. მაგ – იაპონელი მუშა თავის თავს ჩათვლის ბედნიერად თუ მისი წვლილი საერთო საქმეს წინ წასწევს და ამავე დროს ეს წვლიილი არ იქნება საყოველთაოდ აღიარებული (იხ.კულტ.ფაქტი), საპირისპიროდ მიუხედავად იმისა, რომ დასავლური კულტურის წარმომადგენელსაც გაუხარდება საკუთარი წვლილის ჩადება საერთო საქმეში , მაგრამ ამის აღიარება და ხაზგასმა ნამდვილად მისცემს მას სიამაყის მიზეზს.

საკუთარი "მე"–ს მართვის განსხვავებულ ფორმებს აქვთ პოტენციურად მნიშვნელოვანი კოგნიტური შედეგები. მაგ: ადამინები რომელბიც ფლობენ საკუთარი "მე–ს" დამოუკიდებელ გრძნობას, საკუთარ თავს ხედავენ სხვებისაგან გამორჩეულად. მიუხედავად იმისა რომ მათ შეუძლიათ ჩათვალონ , რომ სხვები მათ გვანან, ისინი არ თვლიან რომ თავად ისინი გვანან სხვებს, ამის საწინააღმდეგოდ, ინდივიდებში რომლებთაც აქვთ ურთიერთდამოკიდებული "მე", ის "მე" და სხვა . აადამინები განიხილებიან როგორც გარკვეული სოც კონტექსტის ნაწილი, რომელშიც ყველანი ისინი არიან ჩართულნი. ამრიგად, როგორც საკუთარი "მე", ისე სხვა ადამინებიც აღიქმებიან სრულად ერთნაირად.

პირადი დამოუკიდებლობისა და ურთიერთდამოკიდებულების დონის გაზომვა

მიუთითეთ რამდენად ეთანხმებით ან არ ეთანხმებით მოცემულ დებულებებს: აბსოლუტურად არ ვეთანხმები 1 2 3 4 5 6 7 სრულიად ვეთანხმები: 1. პატივს ვცემ იმ ავტორიტეტულ ადამიანებს ვისთანაც მაქვს უთიერთობა; 2. კმაყოფილი ვარ იმით, რპმ მე გამომყოფენ ხოლმე შექბისას ან დაჯილდოებისას; 3. ჩემი ბედნიერება დამოკიდებულია ჩემი გარშემომყოფების ბედნიერებაზე; 4. ჩემთვის პრობლემას არ წარმოადგენს აზრის გამოთქმა მეცადინეობებზე; 5. ვალდებული ვარ სწავლის თუ კარიერის შესახებ გეგმების შედგენისას გავითვალისწინო მშობლების რჩევები; 6. ჩემთვის ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს პირად დამოუკიდებლობას; თუ თქვენ ეთანხმებით №1, 3, 5 დებულებებს მაშინ თქვენი ურთიერთდამოკიდებულების დონე მაღალია, ხოლო თუ ეთანხმებით №2,4,6 დებულებებს მაშინ მაღალია თქვენი დამოუკიდებლობის დონე

ამ მოსაზრების შესამოწმებლად, მკვლევარებმა (კიტაიამამ, მარკუსმა და სხვებმა) სთხოვეს ამერიკელ და ინდოელ დტუდენტებს ჩამოეყალიბებინათ მსჯელობა მათსა და სხვა ადამიანებს შორის მსგავსების შსახებ (ინდოეთი, იაპონიის მსგავსად, კულექტივისტური კულტურის ქვეყანაა). საერთოდ, ამერიკის შეერთებულ შტატებში ჩატარებული კვლევები ავენებენ, რომ ადამიანები თვლიან, რომ არ გვანან სხვა ადამიანებს, ხოლო სხვები გვანან თავიანთ თავს. კიტაიამამ და მისმა კოლეგებმა ეს კვლევა გაიმეორეს აშშ-სა და ინდოეთში და მიიღეს ასეთი შედეგი - აშშ-ელი სტუდენტები თვლიან თავიანთ თავს გამორჩეულებად, სხვების არამსგავსებად, ხოლო სხვებს თვლიან ერთმანეთის მსგავსებად, ხოლო ინდოელები თვლიან საკუთარ თავს სხვების მსგავსებად, თითქმის არაფრით გამორჩეულებად სხვებისაგან, სხვებს კი თვლიან გამორჩეულებად საკუთარი ხატისაგან.

არსებობს საკუთარი მე-ს შესახებ წარმოდგენის სხვა კოგნიტური შედეგებიც. გაიხსენეთ მესამე თავში განხილული კვლევა (მილერი 1983, აჰ,არა,გატყუებთ, 1984), რომელშიც აღმოჩნდა, რომ აშშ-ელები ქცევის მიზეზის ატრიბუციას ახდენდნენ ადამიანის შინაგან დეტერმინანტებზე, ხოლო ინდოელები - სიტუაციურ ფაქტორებზე. ეს არმოჩენა შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სხვა კულტურებთან საკუთრ მე-სთან ურთიერთდამოკიდებულების გრძნობასთან დაკავშირეებით.

მარკუსმა კიტაიამამ (1991), ასევე, აჩვენეს, რომ საკუთარ მე-ზე დამოკიდებული და დამოუკიდებელი ადამიანები განიცდიან ემოციის სრულიად განსხვავებულ სახეებს. საკუთარი მე-ს დამოუკიდებელი გრძნობის მქონე ადამიანები განიცდიან (აშშ) საკუთარ თავზე ფოკუსირებულ ემოციებს. ისეთებს, როგორიცაა: სიამაყის გრძნობა (”მე კარგად გამომივიდა ეს!”) ან ფრუსტრაცია (”მე უსამართლოდ მომექცნენ”); და პირიქით - საკუთარ მე-ზე დამოკიდებული კონცებციების მქონე კულტურებში, არსებობს ტენდენცია განიცადონ სხვა ადამიანებზე ფოკუსირებული ემოციები. მარკუსს, მაგ, მოჰყავს სიტყვა ”ამაე”, რომელსაც იაპონელები აღნიშნავემ მზრუნველობით და სხვისი შემრიგებლური ქცევით გამოწვეულ შეგრძნებას. (ანუ როცა სხვა გექცევა შემრიგებლურად და მზრუნველობით). ”ამაე” წარმოადგენს სხვა ადამიანთან ორმხრივი ურთიერთდამოკიდებულების მქონე ურთიერთობის ფორმირებას და შენარჩუნებას. ინგლისურ ენაში (მგონი არც ქართულში) არ არსებობს ამ სიტყვის ექვივალენტი სიტყვა.

საკუთარ მე-სთან დაკავშირებული კიდევ რომელი მოვლენები შეიძლება წარმოიშვას საკუთარი თავის დამოუკიდებლად და ურთიერთდამოკიდებულად აღქმის გავლენით? თვითშეფასების ამაღლების ფენომენი შეიძლება იყოს შედეგი იმისა, რომ საკუთარი მე გავიგოთ, როგორც კულტურასთან დაკავშირებული. მაგ, ჰაინემ და ლემანმა (1995) გამოარკვიეს, რომ იაპონელები, კანადელებთან შედარებით, გამოირჩევიან არარეალური ოპტიმიზმით იმ მოვლენებთან დაკავშირებით, რაც მათ შეიძლება შეემთხვეთ. სხვა მაგალითად შეგვიძლია გამოვიყენოთ საკუთარი მე-ს სასარგებლო წინასწარგანწყობა. გავიხსენოთ მე3 თავიდან, რომ ადამიანები მიდრეკილნი არიან საკუთარი თავი ჩათვალონ იმ ქმედებათა ინიციატორად, რომლებას აქვთ კარგი შედეგი(ცუდის დროს - არა). ასეთ ატრიბუციას, როგორც ითვლება, შეუძლია ჩვენი თვითშფასების ამაღლება. ჩვენ შეგვიძლია დავუშვათ, რომ საკუთარი მე-ს სასარგებლო წინასწარგანწყობა უფრო ნაკლებად იქნება დამახასიათებელი ისეთი კულტურუსთვის, როგორიცაა იაპონური, რომლისთვისაც ტიპიურია საკუთარი მე-ს ურთიერთდამოკიდბული განცდა. მართლაც, ზოგიერთი კვლევა აჩვენებს, რომ ეს მართლაც ასეა. მაგალითად, ტაკატამ (1987) ვერ იპოვნა იაპონელ სტუდენტებში საკუთარი მე-ს სასარგებლო წინასწარგანწყობა, პირიქით, მან აღმოაჩინა, რომ იაპონელებს აქვთ მიდრეკილება თვითდამცირებისაკენ - როცა ისინი მიაღწევნ რაიმე წარმატებას, აჯობებენ სხვებს, ისინი ამას მიაწერენ სიტუაციურ ფაქტორებს, ხოლო როცა მათ სხვა აჯობებს, მის წარმატებას მიაწერენ შინაგან დეტერმინანტებს. როგორც ჩანს, იაპონელებს, სხვა კულტურებთან შედარებით, ახასიათებთ თვითაღქმისა და თვითატრიბუციის უფრო შეკავებული ფორმა, რაც კავშირშია საკუთარი მე-ს ურთიერთდამოკიდებულ გრძნობასთან.

კულტურული ფაქტი მოტივაცია და საკუთარი მე რა აღგძრავთ, რათა რაიმეს მიაწიოთ, იყოთ წარატებული რაიმე საქმეში? აშშ-ში მცხოვრები ადამიანები მიუთითებენ, რომ მოტივაცია არის გარკვეული მამოძრავებელი ძალა, დაფძნებბული ინდივიდუალურ მოთხოვნებზე მიაღიო მიზანს და ხშირად აჯობო კიდეც სხვებს.თუმცა ურთიერთ დამოკიდებულების მაღალი დონის მქონე კულტურებში მოქმედები მოტივი უნდა ვეძებოთ სურვილში, მივესადაგოთ, მოვერგოთ სხვა ადამიანის მოთხოვნილებებს და საკუთარი მოთხოვნილებების და სურვილების მოთოკვის უნარში. ამ შემთხვევაში, ადამიანი ხელმძღვანელობს არა თვითპრეზენტაციის მოთხოვნლებით, არამედ სურვილით წარმოაჩინოს და გაამყაროს ურთიერთდაოკიდებულება. ვნახოთ, რა მოხდა ერთ-ერთ ამერიკულ ქარხანაში, რომელიც მდებარეობდა იაპონიაში. აქ მუშაობდნენ ქალები, რომლებიც აკეთებდნენ(თუ არემონტებდნენ) ელექტრომოწყობილობათა სადენებს. მათ კომპანია ხელფასს უხდიდა პრინციპით - ვინც მეტს მუშაობს, მეტს იღებს. ქარხნის გახსნიდან 2 თვეში, ამ საწარმოს მენეჯერთან მივიდნენ ის ქალები, რომლებიც სხვებზე უკეთ მუშაობდნენ და უთხრეს: პატივცემულო მენეჯერო, ვწუხვართ რომ თქენი შეწუხება გვიწევს,მაგრამ უნდა გითხრათ, რომ ჩვენი ქალები იმუქრებიან, რომ ამ პარასკევს სამსახურს თავს დაანებებენ. რატომ არ შეიძლება ჩვენს საწარმოშიც გადახდის ისეთივე სისტემა იყოს, როგორც ნებისმიერ იაპონურ საწარმოში? როცა სამუშაოზე ახალ თანამსრომელს იღებთ, მისი საწყისი ხელფასი უნდა იყოს განსაზღვრული მისი ასაკის შესანამისად, მაგ 18 წლის გოგოს უნდა გადაუხადოთ მეტი, ვიდრე 16 წლისას, ყოველ წელს, დაადების დღეზე,მომუშავეს უნდა მოემატოს ხელფასი. აზრი იმის შესახებ, რომელიმე ჩვენგანი სხვებზე უკეთესად ასრულებს სამუშაოს, ვფიქრობთ, რომ არასწორია იმიტომ, რომ ქარხანაში ვერავინ ვერ იმუშავებდა, თუ თავის დროზე თავის საქმეს კარგად არ შეასრულებდა. ერთი ადამიანის გამოყოფა, როგორც სხვაზე უკეთესი მომუშავისა, არასწორია და ამავე რდოს, დამამცირებელია პირადად ჩვენთვის. ამ კიმპანიამ შეცვალა ხელფასის გადახდის სისტემა იაპონური მოდელით. ამიგად, ნათელი ხდება, რომ ჩვენ ვერ გავიგებთ რა უბიძგებთ ადამიანებს იმუშაონ ბევრი და წაიწიონ წინ თავის საქმეში, თუ დავეყრდნობით მხოლოდ ჩვენი კულტურის ცოდნა-გამოცდილებას. ჩვენ უნდა ვეცადოთ გავიგოთ სხვა კულტურის წარმომადგენლების აღმძვრელი მოტივები. თუ ცვენ ამას მოვახეხებთ, ვნხავთ, რომ ამ ადამიანების მისწრაფებები თუ მძიმე შრომა მოთავსებულია ღირებულებათა სრულიად განსხვავებულ სფეროში.

ძირითადი განსხვავებები საკუთარი მე-ს დამოუკიდებელ და ურთიერთდამოკიდებულ აღქმას შორის

შესადარებელი თვისება	დამოუკიდებელი	ურთიერთდამოკიდებული
განსაზღვრება	გამოყოფილია სოციალური კონტექსტისაგან	დაკავშირებულია სოციალურ შინაარსთან
სტრუქტურა	განსაზღვრული, ერთიანი,მდგრადი	ცვალებადი, არამუდმივი
მნიშვნელოვანი თვისებები	შინაგანი, პირადი თვისებები (უნარები, აზრები, გრძნობები)	გარეგანი, საზოგადოებრივი (სტატუსები, როლები, ურთიერთობები)
ამოცანები	იყო უნიკალური გამოხატო საკუთარი მე გააცნობიერო შინაგანი ატრიბუტები წაახალისო საკუთარი მიზნები იყო პირდაპირი – თქვა ის, რასაც ფიქრობ	მიეკუთვნებოდე რაიმეს დაიკავო შენთვის განსაზღვრული ადგილი იყო დაკავებული შესაბამისი საქმით წაახალისო სხვისი მიზნები იყო მოხერხებული – შეგეძლოს სხვისი აზრების წაკითხვა
სხვა ადამიანების როლი	თვითშეფასება: სხვა ადამიანები საჭიროა სოციალური შედარებისათვის	თვითგანსაზღვრება: სხვა ადამიანებთან ურთიერთობა საკუთარ მე–ს განსაზღვარავს სპეციფიკური კონტექსტის ფარგლებში
თვითპატივისცემის* საფუძველი	საკუთარი მე–ს გამოხატვის უნარი; შინაგანი ატრიბუციის დადასტურება	მორგების უნარი, საკუთარი მე–ს შეკავების უნარი; სოციალური კონტექსტთან ჰარმონიის შენარჩუნება

თვითპატივისცემა ანუ საკუთარი მე–ს პატივისცემა შეიძლება იყოს დასავლური კულტურის ფენომენი. ამ შემთხვევაში, თვითპატივისცემის ცნება უნდა შეიცვალოს თვითკმაყოფილების ცნებით ან სხვა რაიმე ტერმინით, რომელიც გამოხატავს იმის გაცნობიერებას, რომ ადამიანი ასრულებს კულტურით განსაზღვრულ ამოცანას.

ზუსტად ასევე შეიძლება შეიცვალოს თვითპატივისცემა საკუთარი მე-ს გრძნობის გავლენით, გაიხსენეთ გამოთქმის ტიპები, რომლბიც რომლებიც აფასებენ თვითპატივისცემას, მაგ ”მე ღირსეული ადამიანი ვარ”. ასეთ გამოთქმებს უფრო ხშირად იყენებენ ისეთი კულტურის წარმომადგენლები, რომლისთვისაც დამახასიათებელია საკუთარი მე-ს დამოუკიდებელი გრძნობა, ვიდრე იმ კულტურისათვის, რომლშიც საკუთარი მე განიხილება ურთიერთდამოკიდებულების საფუძველზე. უმრავლეს შემთხვევებში, მნიშვნელობები, რომლებსაც ადამიანი ანიჭებს თვითპატივისცემას, ასევე,ამ უკანასკნელის როლი ცხოვრებით კმაყოფილებაში განსხვავებულია იმ ქვეყნებში, რომლებისთვისაც დამახასიათებელია დამოუკიდებლობა და ურთიერთდამოკიდებულება. მონაცემები ამის შესახებ წარმაოდგინეს დინერებმა. 31 ქვეყანაში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა კავშირი როგორც კოლექტივისტურ, ისე ინდივიდუალისტურ კულტურებში თვითპატივისცემასა და ცხოვრებით კმაყოფილებას შორის. კოლექტივისტურ ქეყნები ცხოვრებით კმაყოფილების მაჩვენებლად ითვლება უფრო სოციალური ნორმები (მაგ სოც თანხმობა), მაშინ, როცა ინდივიდუალურ ქვეყნებში ცხოვრებით კმაყოფილების უფრო სანდო მაჩვენებელია ადამიანის ემოციები. ეს მოდელები იმდენად განსხვავებულია, რომ ცჩნდება კითხვა - როგორ შეუძლიათ ფსიქოლოგებს შეაფასონ თვითკმაყოფილება, როცა თავადვე აცხადებენ, რომ მისი მნიშვნელოვანი კომპონენტები ამ ორ კულტურაში სრულიად სხვადასხვაა?

მიუხევდავად იმისა, რომ ამ ორი კულტურის წარმომადგენლები თვითპატივისცემის შკალის სხვადასხვა დებულებებზე სხვადასხვანაირად რეაგირებენ, ორივე კულტურის წარმომადგენლები, რომლებიც აგროვებენ მაღალ ბალებს, აჩვენებენ თითქმის მსგავას შედეგებს. ურთიერთდამოკიდებული კულტურის ის წარმომადგენლები, რომლებსაც აქვთ მე-ს შედარებით დამოუკიდებელი გრძნობა, ემსაგავსებიან დამოუკიდებელი კულტურის წარმომადგენლებს, ისინი აჩვენებენ თავდაცვის რეაქციებს და ნეგატიურ უკუკავშირს. გარდა ამისა, ურთიერთდამოკიდებელ კულტურებშიცი იმპლიციტური (შინაგანი) თვითპატივისცემის გაზომვებმა აჩვენა, რომ არსებობს ირიბი თვითგანდიდების ტენდენცია.

ამრიგად,დასკვნის სახით, შეგვიძლია ვთქვათ რომ საკუთარი თავის შესახებ ცოდნას ჩვენ ვიღებთ მრავალი წყაროდან, ესენია: ადრეული სოციალიზაცია, სხვა ადამიანის შეფასებები, ექსპლიციტური (გარეგანი) უკუკავშირი, საკუთარი ქცევის და გარემოს აღქმა, საკუთარი და სხვისი პირადი ატრიბუტები შედარება და სოციალური ჯგუფისადმი მიკუთვნება. თუმცა ისიცმართალია, რომ ზოგჯერ ჩვენ უბრალოდ ვიცით, რომ ვართ და არ გვესმის, საიდან მოვიდა ეს ცოდნა.

საკუთარი თავის შესახებ ცოდნის ასპექტები

რა ფორმას ირებს თქვენი ცოდნდა საკუთარი თავის შესახებ? ე.ი. როგორ მჟღავნდება ჩვენი რწმენები საკუთარ თავზე კოგნიტური კუთხით.

საკუთარი მე-ს სქემები

სქემა წარმოადგენს რაიმე სტიმულზე ან ცნებაზე არსებული ცნობების ორგანიზებულ და სტრუქტურიზებულ ნაკრებს. ჩვენ გვაქვს სქემები როგორც სხვა ადამიანებისა და მოვლენების, ისე საკუთარი თავის შესახებ. საკუთარი მე-ს სქემები მოიცავენ განზომილებებს, რომლებსაც ჩვენ ვიყენებთ საკუთარ თავზე ფიქრისას. მაგალითად, თქვენ შეიძლება გაწუხებდეთ საკუთარი დამოუკიდებლობის შენარჩუნება და გამოვლენა, თქვენ შეიძლება მშობლებს არ გამოართვათ ფული სწავლის საფასურისთვის, თვითონ რეცხოთ თქვენი ტანსაცმელი, არ მიმართოთ ოთახი მეზობელს მათემატიკის დავალებაში დახმარების სათხოვნელად და ა.შ. ამ შემთხვევაში, თქვენ ფლობთ საკუთარი მე-ს ძლიერ სქემას, რომელსაც აქვს კავშირი ”დამოკიდებულება - დამოუკიდებლობა”-ს განზომილებასთან. მეორეს მხრივ, ამ განზომილებას შეიძლება თქვენთვის დიდი მნიშვნელობა არ ჰქონდეს და ამ შემთხვევაში განსჯის (ფიქრის) პროცესში, თქვენ არ დაიწყებთ ამ სქემის გამოყენებას.

adamianebi eyrdnobian sqemebs, im daxasiaTebebTan dakavSirebiT, romlebsac miiCneven TavisTvis gansakuTrebiT mniSvnelovnad da romelTa mixedviTac isini miakuTvneben sakuTar Tavs daxasiaTebis polusebidan erTerTs (da darwmunebulni arian, rom sawinaaRmdego polusi maTTvis mcdaria). Tu TqvenTvis damoukideblobas didi mniSvneloba aqvs da Tqven fiqrobT sakuTar Tavze rogorc sruliad damoukidebel adamianze, es niSnavs rom Tqven am sferoSi sakuTari Tavis Sesaxeb sakmaod didi moculobis informacia moagrveT. mag, Tqven darwmunebuli xarT rom arasdos aravis mimarTavT daxmarebisTvis stereosistamis damontajebisas, maSinac ki, roca safrTxe emuqreba am aparaturas Tu Tqven piradad. roca Tqven flobT sakuTari Tavis Sesaxeb gakveul ganzomilebasTn kavSirSi, es gemarebaT situaciis identificirebaSi, rogorc am ganzomilebis Sesabamisisa. mag, TuU Tavs TvliT sruliad damoukidebel adamianad, maSin axali stereosistemis yidva, rommelsac moyveba damontajebis instruqcia, Tqven CaTvliT rom es iTxovs damoukidebel qmedebas, metic, imis gacnobiereba, rom situacia sqemas Seesabameba, xdeba Tqveni qcevis ganmsazRvreli. amrigad, Tqven CaTvliT rom konkretuli situacia moiTxovs damoukidebel qcevas da rom Tqven iqnebiT is adamiani, romelic gaerkveva instruqciaSi da daamontaჟebs aparaturas.

sakuTari me-s yvela sqema araa pozitiuri. adamianebi aseve floben kargad formulirebul, maRalorganizebul rwmenebs sakuTari Tavis Sesaxeb, romlebic exebian uaryofiT Tvisebebs. magaliTad, Warbwoniani adamiani, xSir SemTxvevaSi swrafad amCnevs rom situacia romelic sakvebs ukavSirdeba, misTvis mniSvnelovania. amitom man SeiZleba dagegmos Tavisi meniu da akontrolos miRebuli kaloriebis raodenoba. aseve, es adamiani savaraudod swrafad SeamCnevs sxva, Tavisi msgavsi adamianebis qcevas. mag, Warbwoniani adamiani ufro metad, swrafad mixvdeba – roca maxavs, rom vinme lanCze miirTmevs mxolod atams, rom is dietas icavs, vidre is adamiani, romelsac Warbi wonis problema awuxebs (magaliTad,fiqrias ro enaxa adamiani romelic SimSilobs, ifiqrebda rom is dietazea TavisaviT. bavSvebo Tqven yvela ar icnobT fiqrias, 3welSi Camova da gagacnobT :d)

adamianebi floben me-koncefciebs ara mxolod myari niSan-TvisebebTan dakavSirebiT, aramed im TvisebebTan dakavSirebiTac, romlebsac isini CaTvlian mniSvnelovan daxasiTebad momavalSi. am koncefciebs ewodeba SesaZlebeli “me”. zogi maTgani moicavs miznebsa da rolebs, mag, 5wlis biWis swrafva gaxdes mexanZre, an studentis mizani – gaxdes eqimi. SesaZlebeli “me”-s umetesoba – pozitiuria. es niSnavs, rom adamianebi sakuTar Tavs ufro dadebiTi kuTxiT uyureben.Tumca zogierTi SesaZlebeli “me” moicavs SiSebs, romlebic momavals ukavSirdeba, magaliTad- eWvi imis Sesaxeb, rom alkoholuri sasmelebiT gatacebam, SeiZleba migviyvanos alkoholizmamde.

SesaZlebeli “me” moqmedebs umetesad ise, rogorc sakuTari “me”-s sqemebi. isini exmarebian adamianebs miznebisa da im qcevebis formulirebaSi, romelTac SeuZliaT am miznebis ganxorcieleba. Caatares kvleva, romelSic monawileebs sTxoves warmedginaT rom maT samsaxurSi warmatebebi aqvT, rom siyvarulSi gaumarTlaT, an rom Zalisxmevis miuxedavad, samsaxurSi warumateblebi arian da amis gamo sxva raRaceebic ar gamosdiT. amis Semdeg monawileebs aZlevdnen garkveul amocanas da aRmoCnda rom isini, vinc warmoadgines sakuTari Tavi, rogorc warmatebulebi, muSaobdnen am amocanaze ufro metxans, vidre isini vinc Tavi warmoadgines warumateblad. amrigad, SesaZlebeli “me” gvexmareba yuradRebis mimarTvaSi miznis miRwevisken. isini gvexmareba sakuTari me-s Sesaxeb informaciis mogrovebaSi da gegmebis CamoyalibebaSi, romlebic gvexmareba im qcevebis repeticiebSi, romlebic aucilebelia miznis misaRwevad.

amrigad, sakuTari me-s sqemebi SesaZlo me-s CaTvliT, asruleben mraval mniSvnelovan funqcias, romlebic exeba sakuTari Tavis Sesaxeb codnas da sakuTar me-s moqmedebaSi. sakuTari pirovnuli Taviseburebis Sesaxeb codnis arseboba gvexmareba swrafad gavarkvioT, situaciebi gvixdebian Tu ara. Cveni sakuTari me-s sqemebi gvaxmareba gavixsenoT am sqemebis Sesabamisi informaciebi. isini gvexmareba Cveni warsuli moqmedebebis mniSvnelobis Sesaxeb msjelobis Camoyalibebasa da Cveni momavali qcevis warmmarTveli msjelobis CamoyalibebaSi.

Sinagani winaaRmdegobebi

sakuTari me-s sxva aspeqtebi, romlebic gavlenas axdenen Cvens azrovnebasa da qcevebze, exeba winaaRmdegobebs imaSi, Tu rogorebi varT sinamdvileSi da rogorebi gvinda viyoT idealSi da rogorebi gvgonia rom unda viyoT. fsiqologi tori higinsi Tvlis rom es Sinagani winaaRmdegobebi Zlieri emociebis wyaros warmoadgens. mag, roca Cven SevigrZnobT winaaRmdegobas Cvens pirovnul Tvisebebsa da Cvens idealur me-s Soris, Cven xSirad ganvicdiT rogorc imedgacruebas, daukmayofileblobas an mwuxarebas, ise TviTSefasebis dadablebas. winaaRmdegoba Cvens realur da saWiro me-s Soris (anu rogori gvinda viyoT) warmoSobs SfoTvasTn dakavSirebul emociebs, iseTebs, rogoricaa SiSi an mousvenroba. miuxedavad imisa, rom droTa ganmavlobaSi sakuTari me-s Sesaxeb msjelobebis Sinaarsi icvleba, idealuri me-sa da saWiro me-s gamoyeneba da winaaRmdegobebis gavlena TviTSegrZnebaze sakmaod myari rCeba.

am msjelobebis Semowmebis mizniT, higinsma da misma kolegebma sTxoves kolejis studentebs SeevsoT kiTxvari, romelSic fasdeboda maTi sakuTari TviTaRqma, imis CaTvliT Tu rogori undaT maT iyvnen idealSi da rogorebi Tvlian rom unda iyvnen. Tavidan isini avsebdnen am kiTxvebs sakuTari poziciis mixedviT, Semdeg ki Tavisi mSoblebis da axlo megobrebis poziciidan. იsini, aseve, afasebdbeb im Tvisebebidan, romlebic maTTvis yvelaze mniSvnelovani da ra doneze. ?????

realursa da idealur me-s Soris winaaRmdegobam, namdvilad gamoiwvia mdgomareobis SezRudvasTan dakavSirebiT emociebi da TviTpativiscemis dadableba. magaliTad skolis gazeTis redaqtorad gaxdomis survilma da am Tanamdebobis mopovebis warmatebulma mcdelobam gamoiwvia imedgacrueba da mwuxareba. realursa da idealur me-s Soris winaaRmdegobam,(idealur me-s romelzec ocneboben individis mSoblebi Tu megobari), gamoiwvia mousvenroba, SfoTva. sainteresoa – roca adamiani, cdispiri acnobierebda, rom mas hqonda survili gaxdariyo warmatebuli biznesmeni, rogorc amaze mamamisi ocnebobda, is ganicdida SfoTvas, magram ara – mwuxarebas. rac metad mniSvnelovania adamianisTvis mocemuli piradi daxasiaTeba, miT ufro Zlier emocias gamicdis is.

TviTregulacia

TviTregulaciis gageba miekuTvneba im saSualebebs, romelTa daxmarebiTac is mimarTavs Tavis qmedebebs. rogorc vxedavT, adamianebi inaxaven uzarmazar informacias sakuTari Tavis Sesaxeb, rmlebic moicaven pirad daxasiaTebebs, miznebs, survilebs da warmodgenebs sakuTar Tavze. magram es yvelaferi dakavSirebulia Cvens grZnobebTan da qmedebebTan? Cven visaubrebT Tu rogor aregulirebs sakuTari me-s Sesaxeb warmodgena Cvens azrebs, emociebs da moqmedebebs socialur situaciebSi. rom gavigoT ra aris TviTregulacia, Cven unda gavigoT ra igilisxmeba cnebaSi- “muSa me-koncefcia”

muSa me-koncefcia

is Tu sakuTari me-s romeli aspeqti axdens gavlenas Cvens azrebsa da realur qcevaze, didad damokidebulia imaze, me-kocefciis romeli aspeqti Seesabameba garkveul situacias. garkveul situaciasTan asocirebuli me-koncepciis aspeqts ewodeba muSa me-koncefcia. mag, saklaso oTaxSi Cveni azrebis da qcevebis wamyvani determinanti iqneba akademiuri “me”, maSin roca am uqmeebze dagegmil wveulebaze wamyvani SeiZleba iyos socialuri “me”. muSa mekoncefciis mniSvneloba gansazRvrulia imiT, rom is efuZneba Cvens saerTo me-koncefcias, magram Cvens qcevebs mimarTavs specifikuri situaciis dros da Tavis mxriv, am situaciis gavleniT icvleba Tavad.

zogjer muSa me-koncefcia SeiZleba gansxvavdebodes bazisuri mekoncefciisgan. gaixseneT imis Sesaxeb, roca Tqvens daqals ekamaTeT da uxeSad moeqeciT. Sedegad, Tqven SeiZleba gamicadoT sakuTari Tavis mimarT arasasiamovno grZnoba. SeiZleba aqamde, Tqven Tavs aRiqvamdiT rogorc sasiamovno adamians, romelTanac urTierToba advilia. am incidentis gamo, Tqven SeiZleba minium ramdenime saaTi an dRec ki fiqrobdeT uaryofiTad sakuTar Tavze. Tumca droTa ganmavlobaSi, Tqveni myari me-koncefcia gaimarjvebs da Tqven isev CaTvliT sakuTar Tavs sasiamovno da socialur adamianad.

muSa me-koncefciis cvlilebas mivyavarT mudmivi me-koncefciis cvlilebamde mxolod im SemTxvevaSi, roca muSa me-koncefcia aris myari garkveuli drois manZilze. mag, roca Tqven swavlobT kolejSi, Tqven SeiZleba ar TvlideT sakuTar Tavs Zalauflebis mqone adamianze, magram, kolejis damTavrebis Semdeg, roca moewyobiT iseT samsaxurSi, sadac unda uxelmZRvaneloT ramdenime adamians ramdenime Tvis an wlis manZilze, Tqven daiwyebT fiqrs sakuTar Tavze, rogorc Zalauflebis mqone adamianze. da es SeiZleba gaxdes myari me-koncefciis nawili. es cvlileba gamoiwvia iman, rom Tqven mudmivad imyofebiT iseT situaciaSi, romelic moiTxovs Tqvengan Zalauflebis Semcveli maneriT moqcevas. am SemTxvevaSi Tqveni muSa me-koncefcia xdeba Tqveni myari me-koncefciis nawili.

me-koncefciis sirTule

sakuTari “me”-s kidev erTi aspeqti, romelsac aqvs mniSvneloba TviTregulaciisTvis, aris me-koncefciis sirTule. zogierTi adamiani sakuTar Tavze fiqrobs erT-ori mimarTulebiT, maSin roca sxva adamiani SeiZleba sakuTar Tavze msjelobdes mravali Tvisebis SejamebiT. mag, erTi studenti SeiZleba fiqrobdes sakuTar Tavze, rogorc mxolod studentze, romelsac mxolod swavla da akademiuri moswreba ainteresebs, xolo meore fiqrobdes sakuTar Tavze, rogorc studentze, Svilze, megobarze, msubuqi aTletikis gundis wevrze, TanamSromelze da a.S.

martivi da rTuli me-koncepciis mflobeli adamianebis gansxvavebebisanalizi aCvenebs, rom martivi me-koncefciis mflobeli adamianebi STagondebian xolme warmatebiT im sferoSi, rac mniSvnelovania maTTvis, magra warumatebloba maT Zalian sTrgunavT. mag, studenti romelic Tvlis mniSvnelovnad swavlas, dabali Sefasebis miRebisas SeiZleba Zalian daRondes. xolo ufro rTuli me-koncefciis mqone studenti SeiZleba ar daRondes imis gamo, radganac pirad urTiertobebSi ganicada warmateba amis paralelurad.

amrigad, sakuTari me-s aseTma pozitiurma kompleqsuroba SeiZleba daexmaros adamians depresiis daZlevaSi an ar misces avad gaxdomis saSualeba warumateblobis sapasuxod. cxovrebis erT romelime sferoSi warumatebloba arc ise damangrevelia roca sxva sferoebSi warmateba da dajildoveba gvaqvs, gansxvavebiT im situaciisa, roca CvenTvis mniSvnelovania mxolod erTi konkretuli sfero.

ფართო კვლევება აჩვენეს საკუთარი მე-ს სირთულის მნიშვნელოვნება ადამიანთა დაცვისათვის წარუმატებლობისგან,მაგრამ ამ ფუნქციის შესრულება შეუძლია საკუთრი მე-ს მხოლოდ პოზიტიურ კომპლექსულ ასპექტებს. ხოლო ნეგატიური ასპექტები წარმოადგენენ რისკ-ფაქტორებს, რომლებსაც მივყავართ დეპრესიისკენ. თავისთავად ცხადია რომ საკუთარი თავის განხილვა არაადეკვატურ ან წარუმატებელ ადამიანად, ვერ დაიცავს მათ წარუმატებლობასა და მარცხისგან, პირიქით.

თვითეფექტურობა და პირადი კონტროლი

საკუთარი მე-ს სხვა ასპექტებში, რომლებიც გავლენას ახდენენ თვითრეგულაციაზე, შედის თვითეფექტურობაში დარწმუნებულობა. ე.ი. ჩვენი წარმოდგენა ჩვენი უნარების შესახებ რამე ამოცანის შესრულებისას. იმისგან დამოუკიდებლად, ვიღებთ თუ არა რამე ზომებს მოცემული ამოცანის შესრულების თუ მიზნის მიღწევის მცდელობა დამოკიდებულია იმაზე, გვჯერა თუ არა რომ შევძლებთ ეფექტურად შევასრულოთ ეს ქმედება. მაგ, მწეველი ვერ დაანებებს თავს მოწევას მანამ, სამან არ დაიჯერებს რომ მას ეს მართლა შეუძლია. სტუდენტს რომელსაც რთული ამოცანა ელის, იმ შემთხვევაში შეძლებს უფრო ეფექტურად თავისგართმევას თუ საკუთარ ძალებ ირწმუნებს და ა.შ. ფსიქ-ები თვლიან რომ წარმატებასა და წარუმატებლობის წარსული გამოცდილება ადამიანს უყალიბებს მეტ-ნაკლებად მდგრად წარმოდგენას სხვადასხვა ცხოვრებისეულ სფეროში თავისი ეფექტურობის შესახებ.

მნიშვნელოვანია გვესმოდეს რომ რწმენები რომლებიც ეხება თვითეფექტურობას, მაღალსპეციფიკურია და დაკავშირებულია ადამიანის გარკვეული ქცევის დემონსტრირების უნარების შესახებ წარმოდგენების კონტროლთან. ეს არ არის უბრალოდ კონტროლის საერთო გრძნობა, მაგ, თუ გინდათ გაიგოთ ადამიანი ბეჯითად იმუშავებს თუ არა რათა მოხვდეს საჩოგბურთო გუნდში, აუცილებელია ვიცოდეთ მისი დამოკიდებულება თავითეფექტურობასთან, რაც უშუალო კავშირში იქნება ჯგუფში მონაწილეობასთან და არა მის საერთო გრძნობასთან საკუთარი თავის ეფექტურ პიროვნებად წარმოდგენასთან დაკავშირებით.

თვითგაცნობიერებათვითრეგულაციაზე ასევე გავლენას ახდენს ჩვენი ყურადღების მიმართვა, განსაკუთრებით ის,თუ საითაა ის მიმართული, შიგნით საკუთარ მე-ზე თუ გარე რეალობაზე. საერთოდ ჩვენი ყურადღება მიმართულია ხოლმე გარემოზე და ზოგჯერ თვითონ ადამიანზე. გარესამყაროს განსაზღვრული მოვლენები ავტომატურად მიმართავენ ადამიანის ყურადღებას საკუთარ თავზე. მაგ, როცა საკუთარ თავს შევამჩნევთ ხოლმე სარკეში, ან როცა სურათს გვიღებენ, ან როცა უბრალოდ რამე სიტუაციაში ვხვდებით უმცირესობაში და ა/შ. ჩვენ ვიწყებთ ფიქრს საკუთარ თავზე არა როგორც მსახიობზე, რომელიც მოძრაობს გარემოში, არამედ, როგორც საკუთარ და სხვების ყურადღების ობიექტზე. ეს მდგომარეობა არის თვითგაცნობიერება.

მთლიანობაში, თვითგაცნობიერება აიძულებს ადამიანს შეაფასოს თავისი მოქმედება რამე სტანდარტის შესაბამისად და ჩართოს ადაპტაციის პროცესი, რათა მიაღწიოს ამ სტანდარტის შესაბამისობას. წარმოიდგინეთ მაგალითად რომ ზიხართ რესტორანში იმ ადამიანტან ერთად ვინც სადილზე მოიწვიეთ. მაგრამ თქვენდა სამწუხაროდ, თქვენს პირდაპირ, ოდნავ ზევით კიდია სარკე და ყოველთვის როცა მზერას აწევთ, ხედავთ საკუთარ გამოსახულებას, ამჩნევთ რომ თმები აგეწეწათ, რომ უხერხულად იღიმებით და საერთოდ, არამიმზიდველად ღეჭავთ საჭმელს და ბოლოს, ძირითადი კერძის მოტანისას, გარბიხართ ტუალეტში თმის დასავარცხნად, საკუთარ თავს პირდებით, რომ თუ დაბრუნებისას ისევ ისე ცუდად გამოიყირებით, აუცილებლად შეცვლით მაგიდას.

საკუთარ მე-ზე ყურადღების გამახვილება ადამიანებს აიძულებს შეადარონ საკუთარი თავი ფიზიკური და კოგნიტური აქტივობის სპორტულ ფორმის ან მორალური მთლიანობის სტანდარტებს. ჩვენ ვცდილობთ შევესაბამებოდეთ გარკვეულ სტანდარტებს, ვაფასებთ საკუთარ ქმედებებს ამ სტანდარტების შესაბამისად, ვიღებთ გადაწყვეტილებას არის თუ არა ეს ქცევა შესაბამისი და მანამ ვეცდებით ქცევის გაუმჯობესებას, სანამ არ მივაღწევთ მას. ამ პროცესს ეწოდება უკუკავშირი, ხოლო თეორიამ მიიღო თვოთრეგულაციის კიბერნეტიკული თეორიის სახელი.

იმისთვის,რო გავიგოთ, თვითრეგულაციისას რატომ აქვს დიდი მნიშვნელობა ყურადღების მიმართვას, განვიხილოთ შინაგან მდგომარეობაზე ფოკუსირება დათრგუნული მდგომარეობდან გამოსასვლელად. ფსიქოლოგები ამტკიცებენ რომ შფოთვის და დათრგუნულობის მდგომარეობას შეუძლია ადამიანის ყურადღება მუდმივად მიმართოს საკუთარ მე-ზე. და ამით შეამციროს ეფექტური ქმედების კონტროლის შესაძლებლობა ან ხელი შეუშალონ სხვების მოქმედებას. ამის ახსნა ისაა, რომ დათრგუნული მდგომარეობა იწვევს საკუთარ მე-ზე პესიმისტურ ფოკუსირებას. წარუმატებლობის საპასუხოდ, ფრუსტრირებული ადამიანი ყურადღებას მიმართავს თავისთავზე უფრო ხშირად და უფრო დიდხანს, ვიდრე არაფრისტრირებული ადამიანი. ინდივიდი ყოველთვის მიმრთავს თავის მე-ს, ახდენს კონსტრანტირებას თავის რეალურ ქმედებასა და სასურველ მდგომარეობას შორის განსხვავებაზე,

წინააღმდეგობებზე, რამდენადაც მას არ შეუძლია იპოვოს ამ წინააღმდეგობის შემამცირებელი ქცევის ფორმები, მოცემული ფაქტორები თანდათან წარმოშობენ რეალური მე-ს ნეგატიურ სახეს. არიგად, დეპრესიული სტილი, რომელსაც ახასიათებს ყურადღების მიმართვა საკუთარ მე-ზე, განიხილება როგორც ფაქტორი, რომელიც აძლიერებს ან ასუსტებს უკვე არსებულ დათრგუნულ მდგომარეობას.

ადამიანები ასევე, განსხვავდებია იმის მიხედვით, თუ რა დონით აქცევენ ყურადღებას საკუთარი თავის პიროვნულ თუ სოც ასპექტებს. ამ განსხვავებებს ეწოდა პირადი და საზოგადოებრივი თვითგაცნობიერება. მაღალი საზოგადოებრივი თვითგაცნობიერების მქონე ადამიანს აწუხებს ავტონომიურობისა და იდენტურობის საკითხი. მას აწუხებს ის თუ რას ფიქრობენ მასზე სხვები, როგორია ის სხვების თვალში.

ხოლო მაღალი პირადი თვითცნობიერების მქონე ადამიანები აანალიზებენ საკუთარ თავს, ბევრს ფიქრობენ საკუთარ თავზე და უფრო ყურადღებით ეპყრობიან საკუთარ შინაგან შფოთვებს. მათ ახასიათებთ მე–ს უფრო კარგად გამოკვეთილი სქემები და მეტი იციან თავიანთ შინაგან მიდრეკილებების შესახებ. როცა უკეთაა ფორმირებული საზოგადოებრივი მე, ადამიანები მიდრეკილმნი არიან მეტი მნიშვნელობა მიანიჭონ შინაგან განწყობებს, მაგრამ როცა მათი ყურადღება მიმართულია გარეთ, ისინი უფრო მეტად ანიჭებენ უპირატესობას სოციალურ ნორმებს. თვითცნობიერების პირადი და საზოგადოებრივი ფორმა ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება. ადამიანებს შეიძლება ახასიათებდეთ ორივე მათგანი, როგორც მაღალ, ისე დაბალ ხარისხში.

თვითცნობიერების შეფასების შკალა ეთანხმებით თუ არა მოცემულ დებულებებს? ყოველთვის ვცდილობ გამოყოფას მაწუხებს ის, თუ როგორ ვაკეთებ რაიმეს მთლიანობაში, არც ისე კარგად ვაცნობიერებ საკუთარ თავს ბევრს ვმსჯელობ საკუთარ თავსა ზედა მაწუხებს ის, თუ რა ფორმით წარმოვაჩენ საკუთარ თავს მრცხვენია ჩემი გარეგნობის (როგორ გამოვიყურები) არასდროს არ შევისწავლი ხოლმე საკუთარ თავს საფუძვლიანად საერთოდ, ყურადღებას ვამახვილებ ჩემს შინაგან გრძნობებზე საერთოდ, ვზრუნავ იმაზე, რომ მოვახდინო კარგი შთაბეჭდილება თუ თქვენ ეთანხმებით N 1,4,8 და არ ეთანხმებით N 3 და 7 დებულებას, მაშინ თქვენი პირადი თვითცნობიერების დონე მაღალია, თუ ეთანხმებით N 2,5,6,9 დებულებას, მაშინ მაღალი საზოგადოებრივი თვითცნობიერება გქონიათ. მიაქციეთ ყურადღება, რომ ეს შკალა არასრულადაა წარმოდგენილი.

თვითგაცნობიერების პირად და საზოგადოებრივ ფორმას აქვს მნიშვნელობა ქცევისათვის. როცა მაღალი საზოგადოებრივი თვითცნობიერების მქონე ადამიანი აცნობიერებს საკუთარ მე–ს, ის ეცდება საკუთარი ქცევის შეგუებას გარეგან ნორმებთან, სტანდარტებთან, როგორიცაა სხვა ადამიანების ღირებულებები და განწყობები, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ის, ამავდროულად, ფლობს დაბალ პირად თვითცნობიერებას; და პირიქით – როცა მაღალი პირადი თვითცნობიერების მქონე ადამიანი აცნობიერებს საკუთარ მე–ს, ის მეტი ყურადღებით ეკიდება შინაგან მიზნებსა და რწმენებს და ამით, ცდილობს მიაღწიოს მიზანს შინაგანი სტანდარტების შესაბამისად. თუ გსურთ, გაიგოთ, თქვენ რომელ კატეგორიას მიეკუთვნებით, გაეცით პასუხები ქვემორე მოყვანილ კითვარსაJ

მოტივაცია და საკუთარი მე

გარდა იმ ფაქტორებისა, რაზეც ამ თავში აქამდე გვქონდა საუბარი, ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ მოტივები, რომლებიც მართავენ თვითრეგულაციას. მთლიანობაში, ადამიანები მიისწრაფიან ზუსტი, მყარი და პოზიტიური მე–კონცეფციისაკენ და ეძებენ ისეთ სიტუაციებს ან იქცევიან ისე, რომ შეინარჩუნონ, გაამყარონ საკუთარი მე–ს ეს ასპექტები.

მე–კონცეფციის სიზუსტის მოთხოვნილება

იმისათვის, რომ ჩვენი ქცევის შედეგი იყოს პროგნოზირებადი და კონტროლირებადი, ჩვენ, აუცილებელია გვქონდეს ჩვენი შესაძლებლობების საკმაოდ ზუსტი შეფასება. ფსიქოლოგი იაკობ ტროუპი თვლიდა, რომ როცა არ არსებობს ფაქტორები, რომლებიც უბიძგებენ ადამიანს „საკუთარი სახიშ შენარჩუნებისაკენ“, მას ახასიათებს ისეთი ამოცანების არჩევა, რომელთა შესრულების პროცესში აგროვებს მაქსიმალურ ინფორმაციას საკუთარი შესაძლებლობების შესახებ. ამ ამოცანებს მან უწოდა დიაგნოსტიკური ამოცანები. მაგალითად, თუ თქვენ – კოლეჯის სტუდენტს გაინტერესებთ ცაკვავთ თუ არა კარგად, თქვენ არ წახვალთ საბავშვო ცეკვებს წრეზე, არც სამეჯლისო ცეკვების ჩემპიონატში გამოსცდით საკუთარ ძალებს, (რადგან პირველ შემთხვევაში თქვენ ზედმეტად კარგად გამოგივად ყველაფერი, მეორეში კი – წარმოუდგენლად ცუდად), ყველაზე მეტად ინფორმატიული სიტუაცია იქნება, თუ წახვალთ კოლეჯის ცეკვის საღამოზე ან წვეულებაზე.

მთლიანობაში, ტროუპის შრომა აჩვენებს, რომ საკუთარი მე–ს ზუსტი შეგრძნების ქონა წარმოადგენს მნიშვნელოვან განმსაზღვრელ ფაქტორს ამოცანის არჩევისას, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ცოდნა კონკრეტული შესაძლებლობის შესახებ არაა ზუსტი. სწორ თვითშეფასებას შეუძლია იწინასწარმეტყველოს და გააკონტროლოს მომავალი შესრულება. კვლევები აჩვენებენ, რომ ჩვენ მივისწრაფით საკუტარი მე–ს შესახებ ზუსტი ინფორმაციის მოპოვებისაკენ მაშინაც, როცა მოველით, რომ შედეგი დადებითი გვექნება და მაშინაც, როცა ვწინასწარმეტყველებთ უარყოფით შედეგს.

მე–კონცეფციის სიმყარის მოთხოვნილება

მე–კონცეფციის სიზუსტის მოთხოვნილებასთანაა დაკავშირებული მე–კონცეფციის მდგრადობის (სიმყარის) მოთხოვნილება. ჩვენ არ გვინდა ვიფიქროთ საკუთარ თავზე, რომ ვართ ადვილად ცვალებადნი სიტუაციიდან სიტაუაციამდე. გარდა ამისა, ჩვენთვის აუცილებელია გვჯეროდეს, რომ ვფლობთ გარკვეულ შინაგან თვისებებს, რომლებიც, დროთა განმავლობაში რჩებიან უცვლელნი. ამრიგად, ადამიანები მიდრეკილნი არიან ეძებონ ისეთი სიტუაციები, რომლებიც შეესაბამებიან არსებულ მე–კონცეფციებს და განერიდონ ისეთ სიტუაციებს, რომლებიც არ შეესაბამებიან მათ. ამ პროცესს ეწოდება საკუთარი მე–ს დადასტურება (self-verification). მაგ. წარმოიდგინეთ, რომ სემინარის შემდეგ გიახლოვდებათ კურსელი და გეუბნებათ – „ძმაო, შენ არც თუ ისე მოლაპარაკე ტიპი ყოფილხარ“J, შესაძლოა, თქვენ, მაინცდამაინც დღეს არ იყავით ჩართული დისკუსიაში რაიმე მიზეზით.. მომავალ სემინარზე კი ხდება ის, რომ თქვენ, იმაზე მეტადაც კი, ვიდრე ოდესმე, იწყებთ აქტიური მონაწილეობის მიღებას დისკუსიაში, რათა აჩვენოთ თქვენს კურსელს და საკუთარ თავსაც, რომ ხართ დისკუსიის უბადლო წარმმართველი და რომ მისი შეხედულება თქვენს შესახებ მცდარია.

კვლევებმა, რომლებიც სუანმა და რიდმა ჩაატარეს, აჩვენეს, რომ მოთხოვნილება, დაინახო საკუთარი თავი „მყატრად“, ძალიან გავრცელებულია. ერთ კვლევაში სტუდენტებს უთხრეს, რომ სხვათა შეფასება მათ შესახებ, იქნებოდა მათი მე–კონცეფციის შესაბამისი ან შეუსაბამო. აღმოჩნდა, რომ ცდისპირები ხარჯავდნენ მეტ დროს იმ შეფასებების განხილვისათვის, რომლებიც შეესაბამებოდა მათ წარმოდგენებს საკუთარ თავზე. ეს შედეგი ერთნაირი იყო მაშინაც, როცა სტუდენტები იხილავდნენ თავიანთ უარყოფითი თვისებებს.

სხვებთან ურთიერთქმედებისას, ადამიანები იყენებენ ქცევით სტრატეგიებს, რომლებიც ადასტურებენ მათ მე–კონცეფციებს. ე.ი. ისინი დაფიქრებულად ირჩევდნენ ქმედების სახეს, რომელიც ადასტურებს არსებულ წარმოდგენას საკუთარ მე–ზე, განსაკუთრებით, როცა ისინი დარწმუნებულნი არიან თავის თავის შესახებ აზრში. ეს ტენდენცია განსაკუთრებით მაშინ იჩენს თავს, როცა ადამიანები ფიქრობენ, რომ გარშემომყოფებს არასწორი შეხედულება აქვთ მათ შესახებ. ზემოთგანხილული შემთხვევა დისკუსიისა ამის მაგალითს წარმოადგენს.

184-191 თეონა

ეს მოთხოვნილება, ხედავდე საკუთარ „მეს“ როგორც რაღაც გამძლეს, ვრცელდება თვითრეგულაციის სხვა სტრატეგიებზეც. ჩვენ შერჩევითად ვურთიერთქმედებთ იმათთან, ვინც აღგვიქვამენ ჩვენ ისეთებადვე, როგორც ამას ჩვენ თვითონ ვაკეთებთ. ჩვენ სპეციალურად ვირჩევთ ტანსაცმელს და რაღაც „ნიშნისეულ“ დეტალებს გარეგნული სახისთვის, რომლებსაც შეუძიათ გარშემომყოფებს შეატყობინონ, თუ ვინ ვართ ჩვენ. მაგ, თუ თქვენ გინდათ, რომ ადამიანები თქვენზე ფიქრობდნენ როგორც სპორტსმენზე, დიდი შანსია რომ თქვენ დაიწყებთ სპორტული სვიტერის ტარებას და არა - პერანგით. ჩვენ უფრო კარგად ვიმახსოვრებთ საპასუხო რეაქციას, რომლებიც შეესაბამება ჩვენს წარმოდგენებს საკუთარ თავზე, რომლებიც ეხებიან საკუთარ „მეს“, ვიდრე რომლებიც არ შეესაბამებიან.

მყარი მე-კონცეფციის მოთხოვნილება შეიძება იყოს იმდენად ძლიერი, რომ მან შესაძლოა იმოქმედოს ადამიანის ჯანმრთელობაზეც კი. თუ ადამიანის ცხოვრებაში ბევრი ნეგატიური მოვლენა ხდება, ის შეიძება დაავადდეს. ერთ-ერთი ამხსნელი ამ ეფექტისა არის ის, რომ ნეგატიური განცდები არ შეესადაგებიან ადამიანის პოზიტიურ წარმოდგენებს საკუთარი „მეს“ შესახბ. ბრაუნმა და მაკ-გილმა გამოთქვეს ვარაუდი, რომ თუ მოცემული ახსნა სტრესის არაკეთილსასურველი ზემოქმედებისა სწორია, მაშინ სრულიად შესაძლებელია, რომ ადამიანები რომლებსაც გააჩნიათ ნეგატიური შეხედულება საკუთარ თავზე, შეიძება დაავადდნენ ცხოვრების პოზიტიური მოვლენების პასუხად. ეს ნიშნავს, რომ სიხარულის მომტანმა მოვლენებმა შიძლება ზოგიერთ ადამიანში გამოიწვიოს სტრესი და მიიყვანოს იქამდე, რომ ის დაავადდეს, რადგან პოზიტიური მოვლენები არ შეესაბამება მის განსჯას საკუთარი „მეს“ შესახებ. ბრაუნმა და მაკ-გილმა ჩაატარეს გამოკვლევები, რომლებშიც იზომებოდა თვითშეფასება და ასევე პოზიტიური მოვლენების სიხშირე, რომლებსაც ადგილი ჰქონდათ სტუდენტების ცხოვრებაში ბოლო დროის განმავლობაში. ისეთი პოზიტიური მოვლენებისა, როგორიცაა, კარგი შეფასებები, სასიხარულო მოვლენები ოჯახში და წარმატებული პირადი შეხვედრები. შემდგომ, ოთხი თვის შემდეგ, მათ დააკავშირეს ეს ცხოვრებისეული მოვლენები და თვითშეფასება დაავადების მაჩვენებლებთან. შედეგებმა აჩვენა, რომ კეთილსასურველი ცხოვრებისეული მოვლენები შეესაბამებოდნენ დიდ რიცხვს დაავადებებისა იმ მონაწილეებს შრის, რომლებსაც გააჩნდათ დაბალი თვითშეფასება. მაღალ თვითშეფასებიან მონაწილეებს შორის, პოზიტიური ცხოვრებისეული მოვლენები დაკავშირებულნი იყვნენ ჯანმრთელობის უფრო კარგ მაჩვენებელთან.

ყოველივე ზემოთთქმული გულისხმობს, რომ ადამიანები ბევრ დროს ატარებენ იმ სიტუაციების და ქცევების ფორმების ძებნაში, რომლებიც შეესატყვისებიან მათ ჩამოყალიბებულ მე-კონცეფციას. რეალურად, ეს სურათი, დიდი შესაძლებლობით, არც ისე სწორია. დროის დიდი ნაწილის განმავლობაში ადამიანებს შეუძიათ ხელი შეუწყონ თავიანთ განსჯას საკუთარ თავზე, რაიმე აქტიური ან ცნობიერი ქმედებების გარეშე. საკუთარი „მეს“ მყარი შეგრძნების ხელშეწყობა არის ოჯახთან, მეგობრებთან, თანამშრომლებთან ჩვეულ გარემოში ურთიერთობის პროცესის ნაწილი, როცა სრულდება ჩვეული დავალებები. თუმცა, როცა ადამიანები იღებენ საწინააღმდეგო რეაქციას სხვა ადამიანებისაგან, მათ შეიძება გაუჩნდეთ მოტივაცია იმისა, რომ აქტიური ყურადღება მიაქციონ მუქარას თავიანთ მე-კონცეფციაზე და მიიღონ გარკვეული ზომები იმისთვის რომ ამოძირკვონ (ან გაფანტონ)არასწორი აზრი (შეხედულება).

თვითსრულყოფა

ადამიანების მოტივაცია განისაზღვრება არამარტო მათი საკუთარი „მეს“ სწორი შეგრძნებისკენ სწრაფვით, არამედ, სურვილით - გახდე სრულყოფილი. მაგ, საგანმანათლებლო პროცესი ვარაუდობს, რომ ადამიანები დაიწყებენ სწრაფვას იმისკენ, რომ სრულყოფილნი გახადონ თავიანთი შესაძლებლობები (უნარები) ფუნდამენტურ დავალებებს სწავლების დაუფლებაში(არ ვიცი სწორად თუ გადავთარგმნე). მრავალი ადამიანი ისახავს მიზანს, გააუმჯობესონ მიღწევები სპორტში ან სხვა მხგავსი სახის საქმიანობებში. რთული საქმიანობის პროცესში ჩვენ გვინდა სრულვყოთ ჩვენი სამსახურეობრივი ჩვევები, იმისთვის რომ შევინარჩუნოთ ან გავაუმჯობესოთ ჩვენი მგდომარეობა სამსახურში. მრავალი ქმედება, დაკავშირებული თვითრეგულაციასთან, ემსახურება ამ სრულყოფილების მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას.

როგორი ინფორმაცია და როგორი სიტუაციები გვაინტერესებს ჩვენ, როცა ჩვენი მიზანია თვითსრულყოფა? უფრო ადრე, ამ თავში, ჩვენ განვიხილეთ მარკუსის გაგება შესაძლებელი „მეს“, ე.ი. ის თუ როგორებად ხედავენ ადამიანები თავის თავს მომავალში. მარკუსი ამტკიცებს, რომ საკუთარ თავზე ნათლად ჩამოყალიბებული შეხედულებების დახმარებით სასურველ ქმედებებში ჩვენ შეგვიძლია დავისახოთ შესაბამისი მიზნები, განვიცადოთ პროგრესი ამ მიზნების მიღწევის პროცესში და შევაფასოთ, რამდენად კარგად ვმოქმედებთ ამ მიზნების მიღწევის თვალსაზრისით. მაგ, მომავალ დამრიგებელს შეუძლია უკეთესად შეაფასოს და დაგეგმოს საკუთარი პროგრესი, თუ გააჩნია წარმოდგენა იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა იმოქმედოს მან ამ მომავალ როლში. ამგვარად, შესაძლებელი „მეები“, გვაძლევენ ჩვენი მიზნების(რომლებსაც ჩვენ ვისახავთ) ექსპლიციტურ ხედვას და გვეხმარებიან მათ მიღწევაში.

თვითსრულყოფას შეიძლება ასევე ხელი შეუწყოს სოციალურმა კონტაქტებმა სხვა ადამიანებთან. უფრო ზუსტად, საკუთარი თავის შედარება ვინმესთან, ვისაც უკვე გააჩნია სასურველი ჩვევები ან თვისებები, შეიძება სასარგებლო ყოფილიყო იმისთვის, რომ ადამიანს მისცეს შესაძლებლობა თვითსრულყოფის. ამ პროცესს ეწოდება შედარება, მიმართული ზემოთ. მაგ, კოლეჯის საფეხბურთო გუნდის წევს შეუძლია დაკიდოს თავისი ოთახის კედლებზე ფოტოები თავისი საყვარელი პროფესიონალი მოთამაშეების, რათა ისინი შთააგონებდნენ მას და ახსენებდნენ მას, თუ რა უნდა გააკეთოს მან იმისთვის რათა მიაღწიოს წარმატებას. ადამიანები, რომლებიც განასახიერებენ იმ თვისებებს და ჩვევებს, რომლების მიღწევაც ჩვენ გვინდა, შეიძლება ემსახურონ ჩვენი მოტივაციას, და ასევე გახდნენ გარკვეული ინფორმაციის წყარონი, რომელიც სასარგებლო იქნება თვითსრულყოფისთვის.

მიუხედავად იმისა რომ სოციალურ ფსიქოლოგებს ჯერ ბოლომდე არ შეუსწავლიათ თვითსრულყოფის სფერო, უფრო ზუსტად კი - პირობები თვითსრულყოფისკენ სწრაფვის გაჩენის, თვისებების, რომლების სრულყოფაც ჩვენ გვინდა, და ის, თუ როგორ წყაროებს ინფორმაციისა და შთაგონებისა მივმართავთ ჩვენ, - ისინი უკვე ახლოს არიან ამ კითხვის გაგებასთან.

თვითშეფასების ამაღლება

ეჭვგარეშეა ის, რომ ჩვენთვის აუცილებელია ზუსტი ინფორმაციის ფლობა საკუთარი შესაძლებლობების და შეხედულებების შესახებ. გარკვეული დონის სიზუსტის და სიმყარის გარეშე ჩვენს მიმოხილვაში საკუთარ ‘მე“-ზე, ჩვენ შეგვეძლო ჩამოგვეყალიბებინა მრავალი შეცდომითი განსჯა და გადაწყვეტილებები. ჩვენთვის ასევე აუცილებელია მიზნების დასახვა, ახალი ჩვევების და ინფორმაციის შეძენა და სასარგებლო უნარების და ჩვევების სრულყოფა. გარდა ამისა, ჩვენი ქმედებები განხორციელებულნი თვითრეგულაციისათვის ასევე მნიშვნელოვნად განისაზღვრება ჩვენი მოთხოვნილებით საკუთარი თავის მიმართ პოზიტიური გრძნობის განცდისა და თვითპატივისცემის გრძნობის ხელშეწყობით. ამგვარად, თვითშეფასების ამაღლების მოთხოვნილება არის შეუცვლელად მნიშნელოვანი, შეიძლება სხვებზე უფრო მნიშვნელოვანიც; განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ის იძენს სიტუაციებში, რომლებიც უკავშირდებიან მუქარას, წარუმატებლობას ან დარტყმას, რომლებიც მიმართულია თვითპატივიცემისკენ.

ერთ-ერთი მეთოდი, რომლის დახმარებითაც ადამიანები იკმაყოფილებენ თავიანთ მოთხოვნილებებს თვითშეფასბის აწევაში, მდგომარეობს ტენდენციაში არაადეკვატურად პოზიტიური ან რაიმეში გადაჭარბებული წარმოდგენების შენარჩუნების მათ რეალურ შესაძლებლობებზე, ტალანტებზე და სოციალურ ჩვევებზე. ტეილორმა და ბრაუნმა მათ პოზიტიური ილუზიები უწოდეს. სულ ცოტა სამი ტიპის პოზიტიური ილუზია არსებობს: ადამიანები თავს იმაზე უფრო პოზიტიურად აღიქვამენ, ვიდრე რეალურად არიან; მათ სჯერათ იმისა, რომ შეუძიათ მათ გარშემო მომხდარი მოვლენების კონტროლი, თუმცა, რეალურად, ეს შორსაა სიმართლისგან; მათი ოპტიმიზმი მომავალთან დაკავშირებით არარეალურია. მაგ, როცა სტუდენტებს თხოვენ შეაფასონ საკუთარი თავი და სხვები ზუსტი პოზიტიური და ნეგატიური პიროვნული განსაზღვრებების გამოყენებით, უმეტესობა საკუთარ თავს აფასებს როგორც უფრო უკეთესს, ვიდრე სხვებს. ჩვენ გვახსოვს ჩვენი თავის შესახებ პოზიტიური ინფორმაცია, ნეგატიური ინფორმაცია კი ხშირად უსხლტება ჩვენს მეხსიერებას. ცხოვრების რთულ მომენტებში, მრავალი ჩვენგანისთვის უფრო რთულია მეხსიერებაში იმ გარემოებების აღდგენა, როდესაც ჩვენ წარუმატებლობა განვიცადეთ, ვიდრე იმ გარემოებების გახსენება, როცა ჩვენ მივაღწიეთ მას. ჩვენ ხშირად ჩვენს ქცევას ვიმახსოვრებთ როგორც უფრო პოზიტიურს, ვიდრე ის რეალურად იყო.

როგორც ჩვენ მესამე თავში ვნახეთ, ადამიანები საკუთარ თავს უფრო მეტად მიაწერენ პოზიტიურ შედეგებს, ვიდრე ნეგატიურს. ჩვენ მოგებას რაიმე თამაშში ვაწერთ ჩვენს საკუთარ ეფექტურ თამაშს, მაშინ როცა წაგების შემთხვევაში, ამას ვაბრალებთ „უიღბლო დღეს“, ან „ცუდ გუნდურ თამაშს.“ როცა ჩვენ მივდივართ საკუთარი უარყოფითი თვისებების გაცნობიერებისკენ, ჩვენ მათ განვიხილავთ როგორც ნაკლებად მნიშვნელოვანს ან უფრო შემთხვევითს, ვიდრე პოზიტიურ თვისებებს. მიუხდავად იმისა რომ, რაღაც დოზით ჩვენ ვაღიარებთ, რომ არ გაგვაჩნია ტალანტი გარკვეულ სფეროებში ჩენი ცხოვრების (მაგ, სპორტში), ჩვენ არ ვუშვებთ ამ ნეგატიურ თვითაღქმებს ცნობიერებაში, გავურბივართ რა მათ შესახებ ფიქრს ან სიტუაციებს, რომლებმაც შეიძლება ისინი წინა პლანზე წამოწიონ. ამავდროულად, ჩვენ შიძლება ჩამოვაყალიბოთ უნიკალური განსაზღვრებები ტალანტების და ნაკლების ისე, რომ დავალებებს და ქმედებებს, რომლებსაც ჩვენ კარგად ვუმკლავდებით, მივანიჭებთ უფრო დიდ მნიშვნელობას, ვიდრე იმათ, რომლებსაც ჩვენ ცუდად ვასრულებთ.

ჩვენს თვითაღქმას აქვს ტენდენცია იქნეს უფრო პოზიტიური იმ განსჯებთან შედარებით, რომლებსაც ჩვენს შესახებ სხვა ადამიანები აყალიბებენ. ლევინსონის, მიშელის, ჩაპლინის და ბარტონის მიერ ჩატარებულ კვლევებში, რომელიც ილუსტრირებას ახდენს ამ შეხედულების, მონაწილეები აკვირდებოდნენ იმას, თუ როგორ ასრულებდნენ დავალებას კოლეჯის სტუდენტები. შემდეგ, დამკვირვებლები სტუდენტებს პარამეტრების მთელი რიგით აფასებდნენ, როგორიცაა, მეგობრულობა, გულისხმიერება და აგრესიულობა. სტუდენტებიც ასევ აფასებდნენ საკუთარ თავს ამ პარამეტრების მიხედვით. შედეგებმა აჩვენა, რომ თვითშეფასებები იყო უფრო მეტად პოზიტიური, ვიდრე დამკვირვებლების შეფასებები.

არსებობენ კი გარემოებები, რომლებშიც ადამიანები არიან უფრო ზუსტები საკუთარ თვითშეფასებაში? ცხადია, რომ, არჩევანის პირობებში ქმედებების ალტერნატიული ვარიანტებისა ან მიზნების დასახვისას, ადამიანები საკმარისად ზუსტები და გულახდილები არიან საკუთარ თავთან. მაგრამ, როგორც კი ისინი გადადიან შემდეგ დავალებაზე-ამ მიზნების ცხოვრებაში განხორციელებაზე, მათი პოზიტიური ილუზიები უფრო ცხადი ხდება. არსებობს მონაცემები, ასევე, იმის შესახებაც, რომ ადამიანები დაბალი თვითპატივისცემით, ან მსუბუქ დეპრესიაში მყოფი ადამიანები, უფრო ინფანტილურები არიან თვითაღქმაში. მათთვის დამახასიათებელია როგორც პოზიტიური ასევ ნეგატიური ინფორმაციის გახსენება; მათი თვითაღქმა უფრო მეტად შეესაბამება შეფასებებს, რომლებსაც მათ სხვა ადამიანები აძლევენ; და ისინი ნაკლებად ახდენენ ატრიბუციული გარემოებების საკუთარი სარგებლისთვის გამოყენების დემონსტრირებას იმის ხარჯზე, რომ საკუთარ თავს მიაწერონ კარგი შედეგები და არა ცუდი. ამგვარად, შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანს, რომელიც განიცდის სუბიექტურ აშლილობას, შეუძლია გადაამუშავოს ინფორმაცია, რომელიც შეეხება საკუთარ „მეს“, უფრო ღიად და ბალანსირებულად, ვიდრე ეს შეუძლია ადამიანს რომელსაც აქვს მაღალი თვითპატივისცემა, რომელიც მიდრეკილია თვითშეფასების გადაჭარბებისკენ. ადამიანები, ასავე უფრო თავშეკავებულნი არიან საკუთარ თვითშეფასებასთან დაკავშირებით, როდესაც მათ აქვთ მოლოდინი იმისა რომ სხვა ადამიანებს გააჩნიათ ზუსტი ინფორმაცია მათი შესაძლებლობების შესახებ, როცა მათი თვითაღწერა შეიძლება იოლად იქნეს გადამოწმებული, ან როცა ისინი ელიან, რომ მიიღებენ უკუკავშირს მათ საკუთარ „მე“-სთან დაკავშირებით.

ამგვარად, შეიძება ითქვას რომ ადამიანები მიდრეკილნი არიან თვითშეფასების გადაჭარბებისკენ, უფრო მეტად მაშინ, როცა მათი დაჭერა წვრილმან, უმანკო Jტყუილზე შეუძლებელია, და ნაკლებად, სიტუაციებში, როცა არსებობს შესაძლებლობა იმ მონაცემების გაჩენისა, რომლებიც არ ადასტურებენ მათ თვითშეფასებას.

რატომ არის რომ, ადამიანების უმრავლესობა, საკუთარი თავის აღქმისას, ავლენენ თვითშეფასების ცხადი გადაჭარბების ტენდნციას, და უფრო მეტიც, რატომ არსებობს ასეთი თვითაღქმა, თუ ის რეალობას არ შეესაბამება? ტეილორმა და ბრაუნმა გამოთქვეს მოსაზრება, რომ გადაჭარბებული პოზიტიური ილუზიები ადაპტირებულები არიან. მომავლის მიმართ არარეალური ოპტიმიზმი და ცრუ შეგრძნბა პირადი კონტროლის შეიძლება დაგვეხმარონ იმაში, რომ ჩვენ საკუთარ თავს უფრო კარგათ მოვეპყროთ J და საკუთარი მიზნების მისაღწევად გამოვიყენოთ მეტი ძალისხმევა. როცა ჩვენი თავის მიმართ განვიცდით კარგ გრძნობებს, ჩვენ ვართ ბედნიერნი, ჩვენი სოციალური ურთიერთობები ხდება უფრო თანაბარი, და ჩვენ უფრო მეტად ვეხმარებით სხვა ადამიანებს. კარგი დამოკიდებულება საკუთარ თავთან ხელს უწყობს ჩვენს მოტივაციას პროდუქტიულ და .... სამუშაოში მონაწილეობის მიღებას. მაგ, ვინ გააგრძელებდა მსხვილ პროექტზე მუშაობას თუკი ეცოდინებოდა რომ ეს პროექტი განწირულია კრახისთვის? რწმენა იმისა, რომ ჩვენ ვართ ნიჭიერები და რომ ჩვენი ძალისხმევა გვირგვინდება წარმატებით, გვაიძულებს გავაგრძელოთ მუშაობა. ამგვარად, გადაჭარბებული მომენტები ჩვენი თვითაღქმის გვიბიძგებენ ჩვენ მიზნების მიღწევისკენ, რომლებიც ფასდებიან როგორც ცხოვრებისეული წარმატებების დამამტკიცებლები: საკუთარი ბედნიერების შეგრძნება, სასიამოვნო სოციალური ურთიერთობები და შესაძლებლობა პროდუქტიულ სამუშაოებში მონაწილეობისა. ითვლება, რომ კარგი სოციალური კავშირების დამყარებას ხმარება, ასევე, პოზიტიური მზრუნველობა საკუთარ თავზე, თუმცა ისიც ცხადია, რომ ამ დამოკიდებულებას გააჩნია გარკვეული ზედა ზღვარი. ადამიანებმა, რომლებსაც გააჩნიათ ნათლად გადაჭარბებული თვითშეფასება, შეიძება ხელი კრან თავიანთ ახლობლებს, რაშიც ჩვენ მალე დავრწმუნდებით თვითპრეზენტაციის ჩვევების განხილვისას.

კითხვა იმის შესახებ, თუ რა არის ადამიანისთვის უფრო მნიშვნელოვანი: მოტივაცია იყოს ზუსტი თავის თვითშეფასებაში თუ გადააჭარბოს თვითშეფასება, წარმოადგენს პოლემიკის საგანს, და იქმნება შთაბეჭდილება, რომ პასუხი ამ კითხვაზე ნაწილობრივ დამოკიდებულია იმ გარემოებებზე, რომლის განმავლობაშიც ყალიბდება უკუკავშირი. ადამიანები, რომლებსაც გააჩნიათ ცნობიერების ინტუიტიური წყობა (თუ საწყობი), ამაღლებენ საკუთარ თავს, ხოლო ისინი, რომლებსაც გააჩნიათ უფრო ანალიტიკური, რაციონალური ტიპის ცნობიერება, იღწვიან უფრო მყარი ან ზუსტი ინფორმაციისკენ. როგორც ჩანს, მოტივაციის ხარისხი განსხვავდება კულტურით. დასავლეთის კულტურის წარმომადგენლები, ისეთების, როგორიცაა შეერთებული შტატები, მიდრეკილნი არიან უფრო გადაჭარბებისკენ თვითშეფასებაში, მაშინ როცა ურთიერთდამოკიდებული კულტურის წარმომადგენლები, მაგალითად, იაპონელები, ისახავენ თვითსრულყოფის მიზანს, და ამიტომაც, მათგან მოსალოდნელია თვითკრიტიკა.

მოტივებს შორის, რომლებიც მართავენ თვითრეგულაციას, თვითშეფასების ამაღლება უფრო შესწავლილი არის; შემდგომში, ჩვენ ვისაუბრებთ რამდენიმე სპეციალურ თეორიაზე, რომლებიც თვითამაღლების მნიშვნელოვან ასპექტებს ეხება.

თვითგანმტკიცება. ფსიქოლოგები ვარაუდობენ, რომ თვითამაღლების მოთხოვნილება ხდება უფრო დაჟინებული მუქარის პირობებში. როცა თვითპატივისცემა ღიზიანდება რაიმე საქმის შესრულებისას წარუმატებლობის შემთხვევაში, ადამიანები ცდილობენ ჩვეულებრივ, ცდილობენ ხაზი გაუსვან ან რაიმე სხვა მეთოდით გაამყარონ თავიანთი პოზიტიური თვისებები, იმისათვის რომ ამ წარუმატებლობის კომპენსირება მოახდინონ. მაგ, მომხიბვლელი სტუდენტი რომელიც ჩაიჭრა გამოცდაზე, შეეცდება ამ წარუმატებლობის სიმწარე J შეამსუბუქოს თავისი თანაკურსელების კომპანიაში, რომელიც ქებას შეასხამს J, განადიდებს მის საკუთარ „მეს.“ კოლეჯის სტუდენტმა, რომელიც რთულად ეგუება ახალ ადამიანებს, შეიძლება სიამაყით მოახდინოს თავისი სპორტული პრიზების დემონსტრირება, რომლებიც მიიღო უფროს კლასებში. თვითპატივისცემის თეორია, რომელიც შემუშავებულია კლოდ სტილის მიერ, გვაძლევს შესაძლებლობას ვივარაუდოთ, ტომ ადამიანები გარკვეულ მუქარებს საკუთარი ღირსებაზე უმკლავდებიან საკუთარი „მეს“ ასპექტების განმტკიცების მეშვეობით, რომლებიც არ არიან დაკავშირებულნი მუქარის წყაროსთან.

ერთ-ერთ ექსპერიმენტში, რომელიც ავლენდა გარკვეულ ვარაუდებს, ბრაუნმა და სმარტმა, ინტელექტუალური შესაძლებლობების ცრუ ტესტების დახმარებით, მოახდინეს წარუმატებლობის ან წარმატების განცდის პროვოცირება იმ სტუდენტებში, რომლებსაც გააჩნდათ როგორც მაღალი, ასევე, დაბალი თვითპატივისცემა. შემდეგ, სტუდენტებს თხოვდნენ საკუთარი თავის შეფასებას ზედსართავების მთელი რიგით, რომლებიც ახასიათებდნენ პირად თვისებებს. პუნქტების ნახევარი ეხებოდა სოციალურ თვისებებს და განსაზღვრებებს, ხოლო მეორე ნახევარი - პირად დახასიათებას და თვისებებს რომლებიც უკავშირდებოდნენ დავალებას, რომლის შესრულებისასაც სტუდენტებმა მიიღეს შეფასება - უფრო ზუსტად, თვისებებს, რომლებიც უკავშირდებოდნენ მათ მიღწევებს. მონაწილეები, რომლებსაც გააჩნდათ მაღალი თვითპატივისცემა, ხოლო დავალებაში განიცადეს კრახი, აჭარბებდნენ თავიანთი სოციალური თვისებების შეფასებაში; ეს შედეგი ადასტურებს თვითგანმტკიცების თეორიის პროგნოზებს. თუმცა, მონაწილეებმა რომლებსაც გააჩნდათ დაბალი თვითპატივისცემის გრძნობა, რეალურად საწინააღმდეგო გააკეთეს. მათ გააერთიანეს წარუმატებლობის გამოცდილება: მათი შეფასება საკუთარი ინტელექტუალური თვისებების, ისევე როგორც, მათი აღქმა საკუთარი სოციალური ქმედებებისა -იყო დაბალი. მიუხედავად იმისა რომ მთლიანობაში თვითგანმტკიცების თეორიის ვარაუდი ჩანს სწორი, ის, შესაძლებელია, უფრო სამართლიანია იმ ინდივიდებთან მიმართებაში, რომლებსაც მაღალი თვითპატივისცემა გააჩნიათ, და არა მათთან მიმართებაში, ვისი თვითპატივისცემის დონეც დაბალია.

ტესერის მიერ შემუშავებული, თვითშეფასების ხელშეწყობის მოდელი. ეიბ ტესერმა და მისმა კოლეგებმა გააანალიზეს კიდევ ერთი სოციალური მექანიზმი, რომლის მეშვეობითაც ადამიანები ავითარებენ და ხელს უწყობენ თავიანთ პოზიტიურ შეხედულებებს საკუთარ თავზე, უფრო ზუსტად, თუ როგორ ახდენენ ისინი რეაგირებას გარშემომყოფების იმ ქცევებზე, რომლებიც ემუქრებინ მათ მიერ „მეს“ შეგრძნებას ან, პირიქით, რომლებიც ამყარებენ მას. მაგ, ჯონის საუკეთესო მეგობარმა მარკმა ახლახან მოიგო პრესტიჟული პრიზი მოკლე მოთხრობის დაწერაში. როგორ ირეაგირებს ამაზე ჯონი? მას ძალიან გაუხარდება და სასწრაფოდ შეეცდება სხვებსაც მოუყვეს მისი მეგობრის წარმატების შესახებ? ან, იქნებ, მას გაუჩნდება შურის გრძნობა მარკის წარმატების მიმართ და თავს უბედურად იგრძნობს იმისგან რომ მას გაახსენეს, რომ ის ნაკლებად ნიჭიერი მწერალია? ანუ, როდის გადააჭარბებს სხვისი წარმატება ჩვენს თვითშეფასებას, და როდის დაემუქრება ის საკუთარი ღირსების შეგრძნებას? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, ტერესმა შეიმუშავა თვითშეფასების ხელის შეწყობის მოდელი.

ტერსის მოდელში ძირითადი ყურადღება ეთმობა თვითშეფასების გადამეტების მოტივს. ადამიანების ქცევამ, ჩვენი სოციალური გარემოდან, შეიძლება გავლენა მოახდინოს ჩვენს თვითშეფასებაზე, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ჩვენ ფსიქოლოგიურად ახლოს ვართ ამ ადამიანებთან. მოცემულ მოდელში აღქმული სიახლოვე შეიძლება გაჩნდეს სხვა ადამიანთან ურთიერთობისას, მაგ, მეგობართან ან ნათესავთან ურთიერთობისას. თუმცა, სიახლოვე, ასევე, შეიძლება დაფუძნდეს საერთო თვისებებზე, ისეთებზე, როგორიცაა რასა, სქესი, რელიგია ან ფიზიკური სიახლოვე. მთლიანობაში, ახლობელი ადამიანების ქცევა ჩვენზე იმაზე უფრო ძლიერად მოქმედებს, ვიდრე იმ ადამიანებისა, რომლებიც ჩვენგან შორს არიან ფსიქოლოგიურად.

გარდა ამისა, ტესერი ყურადღებას აქცევს სიტუაციებს, რომლებშიც სხვა ადამიანი თავს ხედავს უფრო უკეთესს, ვიდრე მას ვხედავთ ჩვენ. სხვა ადამიანების ქცევას ნაკლები მნიშვნელობა აქვს ჩვენი თვითშეფასებისთვის როცა ის(ქცევა) არის ცუდი. ტესერის მიხედვით, კრიტიკული სიტუაცია ჩნდება მაშინ, როცა ჩვენთვის ახლობელი ადამიანი რომელიმე დავალებას უმკლავდება ძალიან კარგად. რა განაპირობებს ჩვენს რეაქციას მსგავს შემთხვევებში? ვგრძნობთ სიამაყეს სხვა ადამიანის წარმატების გამო თუ ჩვენს შედარებას, საკუთარი თავის, ამ ადამიანთან აქვს ნეგატიური ხასიათი? მთავარი ფაქტორი არის შემდეგი: შეესაბამება კი შესაფასებელი ქცევა ჩვენს თვითგანსაზღვრებას. თუ ჯონი ოცნებობს, რომ გახდეს წარმატებული მწერალი, მაშინ ინფორმაცია რომ მისმა მეგობარმა აჯობა მას, შესაძლებელია, რომ დაემუქრება მის თვითშეფასებას და მიიყვანს შურის და დისკომფორტის შეგრძნებამდე. მეორე მხრივ, თუ ჯონს არც ისე აღელვებს თავისი შესაძლებლობები ამ დარგში და ის განიხილავს მწერლობით შრომას როგორც შესაბამისს მისი საკუთარი „მესი“, მაშინ მეგობრის წარმატებამ მას სიამოვნება უნდა მიანიჭოს, რადგან ის არ ემუქრება მის თვითშეფასებას.

უფრო ჩამოყალიბებული ტერმინოლოგიის გამოყენებით, ძირითადი იდეები თვითშეფასების ხელშეწყობის მოდელის შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ შემდეგნაირად:

1. შედარების ეფექტი. როცა სხვა ადამიანი გვჯობნის ჩვენ გარკვეული სახის ქმედებაში თუ საქმიანობაში, რომელიც რელევანტურია ჩვენი თვითგანსაზღვრებისა, მაშინ რამდენად უფრო დიდიცაა მისი წარმატება და რამდენად უფრო ახლოსაცაა ჩვენი ურთიერთობა, მით უფრო დიდია მუქარა ჩვენს თვითშეფასებაზე. ჩვენ განვიცდით შურს, ფრუსტრაციას და ბრაზსაც კი.

2. არეკვლის ეფექტი. როცა ადამიანი გვჯობნის ჩვენ გარკვეულ ქმედებაში თუ საქმიანობაში, რომელიც არაა რელევანტური ჩვენი თვითგანსაზღვრებისათვის, მაშინ რამდენად დიდიცაა მისი წარმატება და რამდენად ახლოსაც ვართ ჩვენ ერთმანეთთან, მით უფრო კეთილსასურველ გავლენას ახდენს მისი წარმატება ჩვენს თვითშეფასებაზე. არეკვლის პროცესი ჩვენ გვაიძულებს თავი პოზიტიურად ვიგრძნოთ და განვიცადოთ სიამაყე სხვა ადამიანის წარმატების გამო.

აუცილებელია გვახსოვდეს იმ როლის მნიშვნელობა, რასაც ასრულებს იმ ქცევის პიროვნული რელევანტურობა, რომელზეც მიდის საუბარი. ერთმა და იმავე ფაქტორებმა - სიახლოვე და წარმატება - შეიძლება მიგვიყვანოს ურთიერთსაპირისპირო ეფექტამდე, იმასთან დამოკიდებულებაში, შეესაბამება თუ არა მოცემული საქმიანობა(ქცევა) ჩვენს თვითგანსაზღვრებას.

ემოციური აგზნება ასევე შეიძლება აღმოჩნდეს მნიშნელოვანი თვითშეფასების ხელშესაწყობად. როცა სხვა ადამიანი გვჯობნის ჩვენ ქცევაში, რომელიც მნიშნელოვანია ჩვენი თვითგანსაზღვრისათვის, ჩვენ ვცდილობთ ხელი შევუწყოთ მაღალ თვითშეფასბას მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი მართლა განვიცდით ძლიერ ემოციებს სხვა ადამიანის წარმატების პასუხად. თუ ემოციური აღძვრა არ ჩნდება ან ის შეცდომით მიეწერება რომელიმე ნეიტრალურ წყაროს, მაშინ ადგილი აქვს თვითშეფასების ხელშეწყობის დინამიკას ბევრად უფრო დაბალ დონეზე.

თვითშეფასების ხელშეწყობის მოდელი საშუალებას გვაძლევს შევქმნათ მრავალი ვარაუდი სოციალურ ურთიერთობებში, ასევე, შევამოწმოთ მისი სისწორე(ჭეშმარიტება), რაც დასტურს ჰპოვებს კვლევების შედეგებში. მაგ, ადამიანს, რომლის თვითშეფასებაც დაბლა დავარდა მისი მეგობრის წარმატების საფუძველზე, შეუძლია გამოასწოროს სიტუაცია რამდენიმე მეთოდით. ერთ-ერთი ვარიანტთაგანი - ამ წარმატებულ მეგობართან სიახლოვის ხარისხის შემცირება. ჯონს შეეძლო ნაკლები დრო გაეტარებინა ამის შემდეგ მარკთან ან დაეწყო მათი მეგობრობის გაუფასურება (ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიეღო). მეორე მეთოდი მდგომარეობს საკუთარი თვითგანსაზღვრების შეცვლაში. ჯონს შეეძლო გადაეწყვიტა რომ ბოლოს და ბოლოს ლიტერატურული შემოქმედება არ არის მისი მიზანი ან მან კონცენტრირება უნდა მოახდინოს ლიტერატურის კრიტიკაზე ან ხელოვნების ისტორიაზე. მესამე მეთოდი შეიძება იყოს შესრულებაში განსხვავების შეცვლა. ჯონს შეეძლო უფრო მეტი ძალისხმევა გამოეყენებინა თავისი ლიტერატურული ჩვევების გასაუმჯობესებლად ან ეცადა საკუთარი თავის იმაში დარწმუნება, რომ მარკმა პრიზი მიიღო იღბალის დამსახურებით, და არა თავისი მაღალი შესაძლებლობებით. ამგვარად, ჩვენი ახლობელი ადამიანების წარმატებები შეიძება იყოს ერთმნიშვნელოვნად კარგის მომტანი. ხანდახან მათ შეიძება მოგვიტანონ სიამოვნება, ხანდახან კი ისინი გვაიძულებენ ჩვენ ნეგატიურად აღვიქვათ თავი შედარებისას.

სოციალური შედარების თეორია

ცოტა ადრე, ჩვენ ვისაუბრეთ იმაზე, რომ სხვა ადამიანებთან საკუთარი თავის შედარება შეიძლება გახდეს კარგი წყარო საკუთარ თავზე ინფორმაციის მოპოვებისა. თუ ჩვენ გვინდა გავიგოთ, რამდენად ვფლობთ გარკვეულ თვისებებს თუ შესაძლებლობებს, ხოლო ინფორმაცია ამის შესახებ მიუწვდომელია, ჩვენ შეგვიძლია თავი შევადაროთ სხვა ადამიანებს. ეს სტრატეგია წარმოადგენს ფუძეს სოციალური ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი მთავარი თეორიისა-სოციალური შედარების თეორია.

1954 წელს, ლეონ ფესტინგერმა, თანამედროვე სოციალური ფსიქოლოგიის პიონერმა, შეიმუშავა სოციალური შედარების თეორია. ფესტინგერი თვლიდა, რომ ადამიანები მოტივირებულნი არიან ჩამოაყალიბონ ზუსტი შეფასებები თავიანთი შესაძლებლობების დონისა და თავიანთი უსტანოვკების (საერთოდ, დაყენებას ნიშნავს და ვერ მოვიფიქრე როგორ ჩამესვა) სისწორის. ამის გასაკეთებლად, ისინი თავს ადარებენ სხვა ადამიანებს, ისეთებს, რომლებიც არიან მათი მსგავსები. მსგავსი ადამიანების შესადარებლად არჩევის ილუსტრირებისათვის, ფსტინგერი იყენებდა ვარაუდს იმის შესახებ, რომ დამწყები მოჭადრაკეები ამჯობინებენ საკუთარი ტავის შედარებას სხვა დამწყებებთან, და არა ჭადრაკის ოსტატებს. ფესტინგერის სოციალური შედარების თეორია შეიძლება გამოიხატოს სამ მტკიცებულებაში:

1. ადამიანები განიცდიან იმის მოთხოვნილებას, რომ სწორად აფასებდნენ თავიანთ წარმოადგენს და შესაძლებლობებს.

2. პირდაპირი ფიზიკური სტანდარტების არარსებობისას, ადამიანები აფასებენ საკუთარ თავს სხვა ადამიანებთან შედარების გზით.

3. მთლიანობაში, ადამიანები ამჯობინებენ თავის შედარებას მათთან, ვინც მათი მსგავსია.

ჩვენს დროში, ფსიქოლოგების მიერ სოციალური შედარებების პროცესების გაგება, უფრო კომპლექსურ ხასიათს ატარებს, ვიდრე ეს იყო ფესტინგერის პირვანდელ მოდელში. სოციალური შედარების თეორიის დიაპაზონი ფართოვდება. დღესდღეობით ცნობილია, რომ ადამიანები აყალიბებენ შედარებით განსჯებს არამარტო თავიანთ შესაძლებლობებზე და აზრებზე, არამედ საკუთარ ემოციებზეც, პიროვნებაზე და მიღწევები ისეთ პარამეტრებში, როგორიცაა, ანაზღაურება და პრესტიჟი. სოციალური შედარების პროცესი გავლენას ახდენს სოციალური ცხოვრების მრავალ ასპექტზე. მაგ, დარწმუნება იმაში, რომ პარტნიორი, რომელსაც ჩვენ ვხვდებით მოცემულ მომენტში, უკეთესია, ვიდრე სხვები რომლებსაც ჩვენ ვხვდებოდით აქამდე ან შეგვეძლო შევხვედროდით, ახდენს დიდ გავლენას ჩვენს დაკმაყოფილებაზე ამ ურთიერთობებიდან და მათ ერთგულებაზე.

soc fsiqologia. Bbolo gverdebi. eka

imis dajerebam rom socialuri an eTnikuri jgufi aris uares ekonomiur an socialur mdgomareobaSi,vidre sazogadoebis sxva jgufebi, SeiZleba gaaZlieros ukmayofileba da jgufTaSorisi komfliqti.

Socialuri Sedarebis miznebi Ffestinjeris mtkiceba,imis Sesaxeb rom socialuri Sedarebis erTaderTi mizani_sizuste, iyo uaryofili mosazrebiT.dRevandel dRes gaxda naTeli , rom socialuri Sedareba SeiZleba Camoyalibdes bevri motivis zegavleniT da sxvadasxva piradi miznis msaxurebisas. es motivebi araa gasakviri rom igivea,arc ufro farTod aRviZebs saWiroebas TviTregulaciaSi.

zusti TviTSefaseba._rogorc festinjeri amtkicebda, xandaxan adamianebs undaT icodnen TavianT Tavze simarTle, maSinac ki roca es informacia usiamovnoa.magaliTad, imis gagebiT rom Tqven gTvlian yvelaze cud moTamaSeT frenburTis gundSi, Tvqen SeiZleba ufro metad ivarjiSoT an mixvideT im azramde rom SecvaloT sportis saxeoba.

TviTSefasebis amaRleba._imis magivrad rom adamianebma miaRwion realur(sinamdvilesTan Sesabamis) TviTSefasebas,adamianebi SeiZleba eZebdnen Sedarebas sadac isini gamodian kargad.magaliTad, students romelic maTemtikas swavlobs Znelad SeuZlia xazi gausvas, rom ukeTesi daswreba aqvs vidre studentebs romlebmac ver Caabares gamocda am saganSi.TviTamaRlebisken swrafvam SeiZleba aiZulos adamiaani gaakeTos daweuli socisluri Sedareba sxva adamianebTan romlebic naklebad warmatebuli an naklebad bednierebi arian vidre is.naklebad warmatebul adamianebTan Sedareba faqtiurad garantis iZleva imisas rom adamiani gamoCndeba ukeTesad.

TviTsrulyofileba _ xandaxan adaamianebi sakuTr Tavs adareben adamianebs, romlebic maTTvis warmoadgenen warmatebis magaliTs. sawinaaRmdego festinjeris mtkicebisa, rom Saxmatisti sakuTar Tavs adarebs sakuTar Saxmatis kombinaciebs, im kombinaciebs romlebic aqvT cnobil profesionalebs, raTa zustad Seafson TavianTi TamaSis done, iswavlon meti an maTi kombinaciebi gamosayeneblad masterebisgan. Aam mxriv TviTsrulyofilebisaken swrafvam SeiZleba migviyvanos amaglebul socialur Sedarebamde ufro warmatebul adamianebTan.raTqmaunda arsebobs saSiSroeba rom ufro warmatebul adamianebTan Sedarebam SeiZleba Seasustos an gaaqros moqmedebis survili da migviyvanos arakompetenturobis grZdnobmde, eWvianobamde an sircxvilis grZnobamde.

Sedarebis procesi

F

estinjeri yuradRebas aqcevda situacias , rasac adamiani gaazrebit irCevs sociaaluri Sedarebis formirebisTvis.amdagvari situaciebis povna arc ise Znelia.magaliTad, saSineli miwisZvris gadatanisas, adamiani SeiZleba aqtiurad miiswrafodes imisken rom sheadaros sakutari reaqcia sxva adamianebis reaqcias.atarebs bevr dros maTTan, maT gaancdebZe sauabarSi. Tumca sxva SemtxvevebSi socialuri Sedareba ar warmoadgens Sinagan moTxovnilebas, maT formirebas, Camoyalibebas ganagebs gansazRvruli situacia. An mxolod gansazRvrul situaciebSi vaxdent socialur Sedarebas.magaliTad, roca dawyebiTi klasis moswavleebi TamaSoben frenburTs, sruliad naTlad da zustad Cans romels ufro SeuZlia SeudZlia am gundSi TamaSi da romels ara.bevri bavSvisatvis amdagvari socialuri Sedarebis gamocdileba SeiZleba iyos arasaasurveli, magram maTTvis is xdeba skolis cxovrebis nawili, romelsac ver gaeqcevi. Sedareba ara uzrunvelyofs Sinaagani motxovnilebebis dakmayofilebas. Mmas SeuZlia moaxdinos mniSvnelovani zegavlena adamianze.es moazreba warmodgenili iyo kalasikur eqsperimentSi,romelic Caatara stenli morsom da kenet gergenomma. kvlevis monawileebi iyvnen maRali kursis studentebi, romlebic SeirCnen kolejis gamoqveynebul gazeTSi 2 vakansiiT pirovnebis kvlevis sferoSi.rodesac studenti modioda gasaubrebaze, mas sTxovdnen Seevso ramodenime enketa, sadac Sedioda TviTpativiscemis Sefaseba.Semdeg students aCvenebdnen kidev erT pretendents am samuSaoze,romelic mohyavdaT igive oTaxSi misaRebi sabuTebis Sesavsebad.gansakuTrebuli iyo am pretendentis garegnoba.(mkvlevarTa damxmare tipi iyo es ) studentTa erT naxevarTan gamoiyenes , (mister WuWyiani) axalgazrda adamiani,romelsac ecva daxeuli Sarvali.dasauToebeli Sarvali sviteri ki ar ecva.is gamoiyeneboda Zalian araorganizebulad da anketis Sevsebisas xSirad aTvalierebda oTaxs.studentTa meore naxevris SemTxvevaSi gamoiyenes meore ukliduresi preecendenti (mister sisufTave)TviTdajerebuli adamiani, romelsac ecva muqi kostumi da hqonda diplomati.

A

am yvelafris Semdeg monawile studentebs Seavsebies kiTxvariromelic afasebda monawileTa TviTpativiscemas.rogorc varaudobdnen monawileebs romlebmac naxes ( mister WuWyiani ) aewiaT TviTpativiscemis grZnoba,maT Sedarebisas ukeT igrZnes Tavi,anu monawileebs ki vinc Tavi Seadara (mister sisufTaves) aReniSnebodaT TviTpativiscemis dadableba.eqsperimentis Sedegebma gvaCvenes rom spontanurma SesaZleblobam Sefasebisas SeiZleba moaxdinos Cvenze da Cvens TviTSefasebaze mniSvnelovani zegavlena.festinjerma xazi gausva imas ,rom adamianebi amjobineben sakuTari Tavis Sedarebas imaTze visac gvanan.ganvixiloT SemTxveva,roca kolejis studenti romelic specializirdeba istoriaSi,iTvleb didi jgufis wevrad da surs Seafasos ramdenad kargad aswrebs Tavis sagans. Anu ramdenad kargi daswreba aqvs.amisTvis mas SeuZlia Seadaros sakuTari Tavi studentTa jgufis sxva wevrebs,magaliTad niSnebi.Tumca man SeiZleba Catvalos rom es araa kargi saSualera Sedarebis.radganac yvela maTganma saSualo skolaSi gaiares sxvadasxva intensiobiT istoriis kursi.arsebobsd kidev SesaZlebloba SevadaroT sakuTari Tavi mxolod im studentebs ,romelta profilirebul disciplinas ar warmodgens istoria,da romlebic rian ise rogorc is aris SemosazRvruliu codniT am saganSi.Sesabamisi terminologiiT amis Tqma SeiZleba rogorc Tanxvedra dakavSirebulobis xarisxis.sxva mxriv gogonas SeiZleba gauCndes survili Seadaros sakuTari Tavi sxva gogonebs klasSi.amsTvis man SeiZleba SearCios isini vinc msgavsni arian masTan.sqesiT adamianebi xSirad axdenen Sedarebas sqesis, rasul an eTnikuri mikuTvnebulobis arCevis principiT aseve SeuZlia students aarCios vTqvaT saerTo moswreba kursis da imasTan Sesabamisad Seafasos Tavisi Tavi.gaigos momswreTa romel jgufSi Sedis da .aS.

E

es gayofileba miZRvnilia socialuri Sedarebis procesisaTvis, rogorc wyaro sakuTari “me”_s Sesaeb. Mmagram es araa erTaderTi saSvaleba da wyaro sakutari “me”_s Sesacnoblad. Amas uzrunvelyofs aseve informacia adamianis piradi mogonenbebi da pirdapiri _UKU KUKUuku kavSiri ufro sasargeblo wyaroa codnis sakuTari “me”s Sesaxeb.

TviTprezentacia

joni gulmodgined emzadeba gasaubrebisTvis samsaxurSi misaRebad. is windawin fiqrobs Tu ras ityvis Tavis samuSao gamocdilebaze.is ivarcxnis Tmas da irCevs romeli kostumi Caicvas, nerviulobs gamoCndeba pijaki Tu ara DZalian oficialuri.is yidulobs axal bostneuls da apirebs misvlas daniSnul droze adre.Sexvedris dros mosaubresTan gasaubrebaze jons R aviwydeba xelis CamorTneva da gaRimeba,gasaubrebis dros joni cdilobs gamoiyurebodes yuradRebianad da Sesabamisad scems kiTxvebze pasuxs. Ufro sworad is aketebs yvelafers raTa warmoadginos Tavi ro

gorc energiuli adamiani da kompetenturi , romelsac Seuzlia miaRwios warmatebas mocemul samuSao poziciaze.

saerTo miRebul aspeqqts socialuri urTerTgavlenisa warmodgens cda miaRcios STabeWdilebis marTvas rasac vaxdenT sxva adamianebze. Tvit prezentaciisaTvis sawiroa mmcdeloba vakontroloT STabeWdileba, rasac is axdens. TviTprezentaciis mTavari mizania mivaRwioT sasurvel Sedegs. Jonis magaliTze sadac jonis mizania samuSaos miReba, arsebobs ramodenime mizezi imisa Tu ratomaa mniSvnelovani TviTprezentaciis momenti sakuTari gasagebad. Cven gvinda rom adamianebi gvxedavdnen pozitiurad, sainteresoebad, megobrulebad,ganaTlebulebad da mzrunvel adamianebad. Tumca xandaxan as ear xdeba, Cven vcdilobT sxva mxriv davanaxoT Tavi. magaliTad rogorc saSiSi, daundobel adamianad vaCvenod Tavi. Amastan erTaad TviTprezentacia axdens gavlenas sakuTar me-ze.

xSirad TviTprezentacia xdeba gaucnobierebeli qmedeba. Nacnob situaciebSi TviTprezentaciis qceva SeiZleba gaxdes avtomaturi. magaliTad, joni megobrebis wreSi iqceva ise rogorc Cveulebrivi biWi romelsac uyvars garToba. da romelic ar uyurebs samuSaos seriozulad. roca TviTprezentacia gansazRvrul situaciebSi xdeba misaRebi adamianebi ar aqceven amas did yuradRebas Stabejdilebis moxdenisas. Amas avtomaturad akeTeben da SeuZliaT koncentracia moaxdinon situaciis sxva aspeqtebze. Sociologma erving gifmanma Seadara tvitprezentacia Teatralur TamaSs. Rogorc dramatuli msaxiobebi, Cven xSirad vaqcevT gansakuTrebul yuradRebas garegnul mxares, tu rogor gamoviyurebiT da rogor gvacvia, aseve Cvens maneras da Cvevebs. roca vewyobit paemanze wasasvlelad an gvaxsovs is, rom samsaxurSi ar ReWaven saReW rezins Cven vakontrolebT Cvens Cvevas rom gamovCndeT upro sasurveli. zogierT SemTxvevaS Cven imedi gvaqvs garderofis, aqsesuarebis, gansazRvruli sagnebis romlebic dagvexmarebian TviTprezentaciaSi. Hofmanma aRniSna rom adamianebi TavianT socilur urTierTgavlenebSi gamoyofen ‘avanscenasa” da “kuliss” kulisi _ mosamzadebeli adgili moqmedebisaTvis, avanscena_es ukve Tavad samoqmedo adgilia. magaliTad mzareuli stumrebis dasaxvedrad cdilobs mTeli dRis ganmavlobaSi rtuli receptebis gamoyenebas, Txupnis iqaurobas, Tumca Sedegad roca stumrebi modian, jdebian magidasTan da jamen mTeli dRis nawvaleb sadils. Mzareuli sakmaod wynari da mcodne, damajereblei saxiT ambobs- e saris mxolod is rac movaswari dRes saswrafod.

TviTprezentaciis mTavar aspeqts warmoadgens auditoriis codna. SesaZlebloba Sexvide sxvis rolSi, iwinaswarmetyvelo sxvebis riaqcia Cvens qcevebze warmoadgens arsebiTs STabeWdilebis warmatebulad samarTavad. Mokled, socialuri urTierTgavlenis mizania SeZlo cvalo sakuTari qceva situsciidan_situaciamde, gamomdinare TviTprezentaciis miznebisa da auditoriis tipisa.

K

kargi STabeWdilebis Seqmna

SeiZleba yvelaze gavrcelebul motivad TviTprezentaciis warmoadgens _kargi STabeWdilebis Seqmna.magaliTad, roca Tqveni axali nacnobiyveba sakuTari warmatebebis Sesaxeb tenisSi,Tqven SegiZliaT moyveT Tqvens miRwevebze. Mmagram Tu igi moridebulad iqceva da ar afiSirebs Tavis kompetenturobas, aseT mokrZalebul qcevasac SeuZlia gamoiwvios CvenSi dadebiTi STabeWdileba. Uunda gamovyoT aseve 2 damatebiTi strategia dadebiTi STabeWdilebis Camoyalibebis_TviTreklama da ganlageba SenTan . TviTreklama gamoixateba dadebiTi informaciis gacemisas sakuTar Tavze,sakuTari qcevebiT an monayoliT sakuTari Tavis Sesaxeb,romlebic moicaven dadebiTi Sinaarsis informacias.piriqiT, ganTavseba Sensken mdgomareobs imaSi ,rom es taqtikebi asaxaven sxvadasxva miznebs.im dros roca adamiani akeTebs TviTreklamas,surs gamoiyurebodes kompetentured,surs moswondeT.zogierT situaciebSi ,iseTebSi rogoricaa gasaubreba samuSaoze mowyobisas,adamians SeuZlia ecados miaRwios orive mizans erTdroulad,sakuTari Tavis karg adamianad warmoCeniT,romelic SeiZleba moewonoT.TviTreklama SeiZleba ar aRmoCnes sando.monayolma sakuTari Tavis Sesaxeb SeiZleba gaaumjobesos TviTprezentacia,Tumca SeiZleba moulodnelad migviyvanos sawinaRmdego Sedegamde da SeqmnaT STabeWdileba imisa rom Tqven xarT xanuga da ar xarT TviTdajerebuli sakuTar TavSi.es xdeba imitom,rom Tvlyur madevnebeli xSirad afasebs adamians erTze meti parametriT erTdroulad SeiZleba am dros ifiqron Tqvenze,rogorc egoist adamianze.laparakis konteqstic gansazRvravs imas Tu rogor moaxdens informaciis interpretacias msmeneli.magaliTad Tu Seni TviTreklama Seesabameba konteqsts ,Tu gkiTxes Seni warmatebis Sesaxeb da Sen uTxari maSin dadebiTi Sedegi aqvs TviTreklamas.magram Tu Seni TviTreklama konteqstidan amovarda maSin dadebiTad ar miiReb da arc dadebiTi Sedegi ar eqneba Sens TviTreklamas.ar viciT rodis iqneba aseve mokrZalebulobis gamovlena sasargeblo.arsebobs 2 martivi wesi.pirvel rigSi ,mokrZalebuloba uxdeba adamians mxolod maSin roca Sesruleba danamdvilebiT iyo warmatebuli.mokrZalebuloba cudi Sesrulebis dros ar qmnis karg STabeWdilebas.meore rigSi mokrZalebuloba moqmedebs adamianze mxolod maSin =,roca auditoriam ukve icis misi warmatebis Sesaxeb.Sejibrebis gamarjvebulma msubuq aTletikaSi SeuZliaa Tavs ufleba misces iyos mokrZalebuli,raTa misi sityva win uswrebs mas.

TviTprezentacia moicavs rogorc verbalur ise araverbaalur qcevas.saerTod TviTprezentacia ufro damajerebelia rodesac verbalurio da araverbaluri qceva Tanxvdeba erTmaneTs.zogjer Cveni TviTprazentacia ufro damajerebelia rodesac verbaluri da araverbluri qceva Tanxvdeba erTmaneTs.zogjer Cveni TviTprezentacia iseTi damajerebelia,rom Tavad viwyebT dajerebas.faqtiurad roca prezentacia,romelsac vqmniT sxva adamianebisTvis erTdroulad damajerebeli da SeTavsebadia Cvens warmodgenasTan sakuTar me_sTan.Cven vmonawileobT moxdenili STabeWdilebebis marTvis procesSi,ara marto imis xarjze rasac vakeTebT,aramed aseve imaze Tu ra asocirebas vakeTebT sakuTari Tavis romel adamianze.ZiriTadSi imaTTan vinc warmatebulia magaliTebis patronia an popularulia.adamianebi aZliereben TviTprezentacias,winwamoweviT imisa,rom icnoben da aqvT kavSiri sxva adamianebTan ,romlebsac warmatebas miaRwies,maSinac ki roca es kavSirebi umniSvneloa. Tu adamiani gveubneba,rom igi daibada igive qalaqSi,sadac prezidenti ,an rom erTxel Sexvda Barbara streizends an rom misma megobarma moigo milioni latariaSi, is cdilobs moaxdinos Cvenze STabeWdileba Tavisi am kavSirebiT vinmesTan,vinc mdidaria an cnobili.

saSualebebi,romlebsac Cven TviTon vqmniT

xandaxan adamianebi iqcevian ise,rom qmnian gadaulaxav saSualebebs warmatebis misaRwevad,raTa SemdegSi warumateblobis SemTxvevaSi maT SeeZlebaT axsnan es im saSualebebiT da ara sakuTari SesaZleblobis ukmarisobiT.students romelsac ar sZinavs mTeli Rame maTematikis gamocdis win,SeuZlia axsnas dabali niSani,daRlilobiT da ara sakuTari ucodinarobiT.Sipardma da arkinom Caatares eqsperimenti raTa SeeswavlaT saSualebebis fenomeni,romlebsac Cven TviTon vqmniT kolejis studentebs uTxres rom isini gaivlian tests,Tu rogori efeqturi an araefeqturia akademiuri warmatebebis prognozireba.amis garda,naxevari monawileebi moamzades imisTvis rom testyis daweris dros isini gaigoneben xmamaRal xmas ,SeiZleba xeli SeuSalos davalebis Sesrulebas, amave dros roca sxvebs araferi ar uTxres amis Sesaxeb ,Semdeg monawileebs ekiTxebodnen,surT Tu ara maT mousminon musikas testis Catarebis dros da sTavazobdnen musikas romelic SeZlebda adxmareboda davalebis Sesrulebas an imas romelic SeuSlida maT xels.Sedegebma aCvenes rom monawileebi Tavad iqmnidnen pirobebs,es niSnavs rom isini irCevdnen im musikas,romelic SeuSlida maT xels,maSin roca maT miiCnies rom davalebas eqneboda didi mniSvneloba.(testi risi mixedviTac fasdeboda akademiuri moswreba)

arsebobs 2strategia pirobebis Seqmnis sakuTari TavisTvis-qceviTi pirobebi_iseTebi rogoricaa daRliloba,alkoholuri an narkotikuli damokidebuloba,arapunqtualuroba,uyuradReboba da.a.S. da aseve me_2 gancxadebuli garemo pirobebi iseTebi rogoricaa gancxadeba avadmyofobis Sesaxeb gangaSis morcxvobis an travmatuli incidentebis Sesaxeb.rac ase vTqvaT gaamarTlebs maT cud

Sesrulebas.

A

am analizis nakls is, rom daZabuloba gamowveulia TviTrializaciiT, SeuZlia xandaxan gaxdes mizezi imisa rom adamianebi ityuebian_atyuebn sxvebs da sakutar Tavs _sakutari qcevis namdvil mizezze.mkvlevarebma gaarkvies, rom romlebic TavianT Tavs Tavad uqmnian pirobebs TviTpativiscemis dasacavad. Ayeneben xangrZliv zians sakuTar Tavs. adamianebi, romlebic xSirad akeTeben amas midrekilni arian yuradRebis koncentracia moaxdinon uaryofit Sedegze.pirobebi Seqmnili Tavdve,SeiZleba iyos moqmedi garkveuli periodis ganmavlobaSi, Tumca es ar warmoadgens warmatebul strategias sakutari ”me”_s samarTavaddidi xnis ganmavlobaSi.

TviTkontroli

Cven yvelani varT socialuri msaxiobebi, visTvisac mTavaria is Tu rogor STabeWdilebas moaxdenen sxva adamianebze. Tumca zogierTi admianisTvis TviTprezentaciaze zrunva aris yoveldRiuri saWiroeba. TviTkontroli gvaZlevs saSvalebas vakontroloT moxdenili STabeWdilebebi maRal xarisxSi. Mark Snaiderma misma kolegebma SeimuSaves werilobiTi testi mocemul mocemuli SesaZleblobis Sesafaseblad. individebi, visac maRal xarisxSi aqvT gaTavisebuli qceva, rac kavSirSia TviTkontrolTan, gansakuTrebiT mgrZnobiareni arian situaciuri stimulebis mimarT Sesabamisi qcevisa. TviTkontrolis Sepasebis Skalis Sesabamisadisini eTanxmebodnen iseT gamonaTqvamebs rogoricaa_

“SesaZloa Cemgan gamosuliyo kargi msaxiobi”

“me SemiZlia movatyuo adamianebi da gamoviyurebode megobrulad,

maSin roca sinamdvileSi me es adamianebi ar momwons”

“sxvadasxva situaciebSi da sxvadasxva adamianebTan me xSirad viqcevi sxvadasxvanairad, rogorc sruliad sxvadasxva adamiani”

piriqiT, adamianebi romelTaac ar aqvTamdagvari qcevebi gaTavisebuli, aRniSnaven iseT gamonaTqvamebs rogoricaa__

“me SemiZlia davicva mxolod is ideebi romlebisac mxolod me mjera”

“me mijirs Sevcvalo sakuTari qceva, sxvadasxva adamianebisa siyuaciebis Sesabamisad”

“me arasdros ar SemeZlo iseT TamaSebSi, rogoricaa (Saragi rusulad caria) an an improvizacias rac moiTxovda”

am tipis adamianebi TviTprezentaciis kontrols axdenen sakutari Sinagani SefasebebiT.s

adamianebi romeltac aqvt adamianebi romelTac aqvT maRali da dabali maCvenebeli TviTkontrolis, gansxvavdebian erTmaneTigan ramodenime niSniT.

maRali TviTkontrolis mqone adamianebi_isini met yuradRebas aqceven informacias adamianebze, romelTanac mouwevT Sexvedra da saeve situaciis Sesaxeb. Isini iyeneben minikebsa da Sesabamis intonacias gansazRvruli emociis gadacemisas. Isini did yuradRebas aqceven garegnul niSnebs, mimzidvelobas partnioris, amave dros roca dabali TviTkontrolis admianebi met yuradRebas uTmoben pirovnul niSnebs. Aam orive tipis admians aqvs dadebiTi da uaryofiTi mxare.Tumca orive xris saukeTeso mxriv sakuTar Tavs. Sabednierod, umetsoba adamianebisa imyofeba am or ukiduresobas Soris.

yuradRebis centrSi

me_koncefcia, masuri informaciis saSualeba da Tojina barbi.

bolo wlebSi warmoaiSva gamomwvevi tendencia , romelic mdgomareobs SemdegSi, rom gogonaTa umeteswilad dakavSirebulia TavianT Sexedulebaze sakuTari garegnobis Sesaxeb nakleb wilad_ RirebulebebTan da maT miRwevebTan, romlebic rodesRac ayalibebdnen TviTptiviscemis safuZvels. Aamis gamo aris kvebis seriozuli darRvevebi. gogonaTa Soris. dRevandel dRes dadginda rom daaxloebiT 2 procenti qalTa modgmisas SeerTebul StatebSi aqvT erTi an meti daavadeba. dakavSirebuli kvebasTan. Ees aris mizezi dietebTan.,.,., masiuri informaciis saSvalebebi ganagebs qalis silamazis araswor formirebisaTvis da amis masobrivi informaciis gavrcelebisTvis. gansakuTrebuli kritikis sagani iyo Tojina barbi. Mkvlevarebi Tvlian rom barbi sargeblobs gansakuTrebuli popularobiT gogonaTa Soris. Isini axdenen Sedarebas masTan da amitomac aris kvebis problemac. Mokled barbi iyo gogos silamazis etloni day vela cdilobda damsgavseboda. mieRwiaT im standartul zomebamde piguras rac iTvleboda idialurad da mimzidvelad. Amitomac iyo masobrivi SimSili dietobana da a.S.

1998 wels kompania “mattel”-ma gamoacxada Seitanda barbSi cvlilebebs, isini ufro miuaxlovdebian miRwevad standartebs. Tumca es ukve gaurkvevlia rogor apirebs amis gakeTebas kompania da apirebs Tu ara saerTod.

kultura da sakuTari “me” komentarebi

A

am Tavze Cven adre vlaparakobdiT ZiriTad gansxvavebebze “me” koncefciisa, romelic damokidebulia kulturuli mikuTvnebulobebTan. iZaxian rom SeerTebul StatebSi adamianebs da aseve sxva dasavleTis sxva qveynebSi adamianebs aqvT damoukidebeli “me” dakavSirebulia xasiaaTTan.

Reziume - Sejameba

1. sakuTari “me’_ es aris Cveni warmodgena sakuTar Tavze.”me”_koncefcia qvia amas. Cvens Sefasebas am warmodgenebzeqvia_TviTpativiscema.

2. sakuTari”me”_s Sesaxeb codnis mimwodeblad iTvleba adreuli socializacia, gamoxatuli Sefasebebi, romlebsac gvaZleven sxva adamianebi, garemo pirobebi, socialuri Sefasebis procesebi, socialuri idenTifikacia da kultura.

3. kulturuli kvlevebi gviCvenebs, rom dasavlet kulturebSi”me”_ yalibdeba damoukideblad da aris unikaluri, da arsebobs Tavisuflad, am dros roca koleqtiuri kulturebis “me” urTierTdamokidebulia da arian nawili garSemo arsebuli socialur kavSirSi. iTvleba rom am gansxvavebas aqvs Rrma gavlena sakuTar “me”_ze.

4. adamianis warmodgena sakuTar Tavze SeiZleba iyos gamoxatuli sqemebi sakuTar “me”_s, igive funqciebis SesrulebiT rasac saerTod sqemebi asruleben, an SesaZlo “me”(e saris momavalSic rogorebi viqnebiT). Gayofa Cveni “me” koncefciisa ad Cveni idialebisa an imis gancda, Tu rogorebi jobia viyoT_ SeiZleba gamoiwvios Zlieri emocia.

5. TviTregulacia gansazRvravs imas Tu rogor vakontrolebT da mivmarTav sakuTar qcevebs. is mdebareobs muSa “me” koncefciis gavlenas qveS, sakuTari efeqturobis mtkicebiT, Cveni TviTSefasebis sirTuleebis xarisxis da imiT raze vakoncentrirebT Cvens yuradRebas. U ufrosworad TviTgacnobierebiT.