K
kulturuli fsiqologia Tavi 1
Sesavali kros-kulturul fsiqologiaSi
yvelani Cven gamudmebiT vxvdebiT sxva da sxva jgufis wevrebi – saswavlebelSi,samsaxurSi,saxlsSi.raime jgufis mikuTvnebulobam SeiZleba gamowvios CvenSi proteqcionizmis grZnoba jgufisadmi, romelsac mivekuTvnebiT.xSirad vlindeba komfliqti da geugebroba am gansxvavebulobebis gamo.
sirTuleebi, romlebic gvidgeba win kulturuli sxvadasxvaobebisa da kulturaTaSorisi urTierTobebis gamyarebisas, Tavis TavSi moicavs udides SesaZleblobebs. Tu SevZlebT rom davZlioT es siZneleebi da sasikeTod gamoviyenoT es niSnavs rom Cven SegviZlia realizeba gavuwioT am urTierTobebs, rasac mivyavarT ufro did ramemde vidre individualuri komponentebia rac qmnis am mravalferovan samyaros.
zustad am imediT daiwera namdvili wigni – davuSvaT mravalferovnebis problema da mivceT saSualeba mis SesaZleblobebs ganviTardes.amis gakeTeba ar aris ioli,amisaTvis saWiroa rom yovelma CvenTaganma gulwrfelad Sexedos sakuTar kulturul garemos da memkvidreobebs, maT damsaxurebebs da naklovanebebs.nebismieri saxeoba gulwrfeli SefasebiT moicavs SiSs, rigorizms da xnadaxan siamayesac.Tumca aseTi Sefasebis gareSe Cven ar SegviZlia gavaumjobesoT kulturaTaSorisi damokidebuleba.am yvelafers ikvlevs socialuri mecnierebebi, romelic aseve dakavebulia mentaluri da qceviTi tendeciebiT adamianebis.
ras Seiswavlis fsiqologia
arc erTi sfero ar ganixilavs problemis gadawyvetas kulturuli mravaferovnisas, rogorc fsiqologiaa.marTlac fsiqologiam SemogvTavaza kiTxvis gadawyveta rac exeba kulturebs ___ rasac qvia kros-kulturuli fsiqologia.imis gasagebad riTi aris dakavebuli kros-kulturuli fsiqologia, mTavaria Tavidan gavarkvioT ras rogor xedavs fsiqologia mTlianobaSi.
F
fsiqologiis amocanebi
fsiqologia wyvets or mTavar amocanas.pirveli __ adamianebze codnis korpusis Camoyalibeba. is cdilobs gaigos qceva, axsnas misi mizezebi da prognozireba gaukeTos momaval qcevas. Am miznis misaRwevad saWiroa Catardes fsiqologiuri kvlevebi da Seiqmnas qcevis Teoriuli modelebi. Is aseve moicavs adamianTa cxovrebaSi Carevas im imediT rom gaaumjobesebs mas.iyeneben Terapias calkeul adamianebTan, ojaxebTan, jgufebTan.arian mrCevlebad skolaSi, universitetebSi, eklesiebSi da sxva dasxva organizaciebSi.aseve policiaSi konsultantebad, sasamarTloebze. Fsiqologebi muSaoben adamianebTan, raTa Secvalon maTi cxovreba ukeTesobisken. Mmeore __ fsiqologia ar muSaobs vakuumSi.isini iReben imas, rac fsiqologiam rogorc mecnierebam koleqtiurad gaigo adamianis qcevis Sesaxeb da iyeneben am condas TavianTi bazisuri moqmedebebisa da azrovnebisaTvis.
mkvlevarTa umetesobam da Teoritikosebma kargad ician is rom fsiqologiuri Teoriebis Rirebuleba da kvlevebi damokidebulia maT praqtikul gamoyenebasa da sazogadoebisTvis sargeblianobaze.Teoria xSirad mowmdeba Tavis validobaze ara marto samecniero kvlevis Soris, aramed uxdebaT am Teoriis gadamowmeba gareT “quCaSi”.
fsiqologiuri Teoriisa da kvlevis Rirebuleba damokidebulia imaze Tu ramdenad sargeblis momtania is sazogadoebisaTvis. ase rom Teoria/kvleva da Careva __ es aris fsiqologiis ori amocana.Tumca isic daimaxovreT rom fsiqologia cdilobs Seasrulos orive. es ori amocana da maT Soris kavSiri warmoadgenen mTavar amocanas mTliad fsiqologiisTvis.kros-kulturul fsiqologias aqvs didi mniSvneloba profilirebul fsiqologiaSi.
codnis dagroveba da samecniero WeSmariteba
rogor grovdeba fsiqologiaSi codna? adamianTa qcevebi mdebareobs yuradRebis centrSi ara marto fsiqologiaSi, aramed TiTqmis yvela socialur mecnierebebSi.is aseve warmoadgens mniSvnelovan elements bevr sxva sferoSi, biznesis CaTvliT, komunikaciis, ekonomikis da aseve biologia-qimiaSi. Tumca TiToeuli maTgani irCevs sxva da sxva midgomas.magram TiToeuli Seicavs erTi da igive gansakuTrebulobas: formaluri sistemuri samecniero kvlevas rogorc meTods risi meSveobiTac muSavdeba codna.fsiqologia iyenebs samecniero kvlevebs interviurirebis da dakvirvebadi eqperimentebis saxiT raTa gamoimuSavos codna imis Sesaxeb Tu adamianebi ratom iqcvian gansazRvruli saxiT.bibliografiuli kvlevebi warmoadgenen mTavar kvleviT instruments fsiqologiaSi.miuxedavad midgomis sxvadasxvaobisa maTi mizani erTia: moipovon informacia individebis Sesaxeb.xSirad cdiloben interpretacia gauwion da gaigon miRebuli codna individis doneze.es gansakuTrebuloba sxvebs Soris gamoarCevs fsiqologias sxva socialuri mecnierebebisagan, romlebic dakavebulni arian adamianTa qcevis SeswavliT.
K
kvlevis xarisxis moTxovnilebebi
erT-erTi elementaruli kvlevis mizania __ Seswavla.Sefasebis miRebisas unda viyoT darwmunebulebi rom kvleva,ufro sworad Seswavlaromelic mimdinareobs konkretul TemasTan dakavSirebiT __ akmayofilebs gansazRvrul minimalurad standartizirebul samcniero simkacres.mkacri kvleva samecniero principiT uflebas gvaZlevs vendoT informaciebs romelsac viRebT Seswavlis dros.danamdvilebiT ki viRebT am kvleviT sando Sedegebs da SegviZlia maTi gamoyeneba rogori momxibvlavic ar unda iyos is.mxolod maSin roca meTodebi romlebic gamoyenebulia kvlevaSi akmayofileben obieqtur standartebs da simkacres,SeiZleba iTqvas rom miRebuli monacemebi danamdvilebiT asaxavs adamianis qcevaze varauds.
codna arasdros ar muSavdeba erTi kvleviT. Mxolod maSin , roca miRebuli Sedegi meordeba sxva kvlevebSi, da SeiZleba vivaraudoT ropm es Sedegi gameordeba bevr adamianze.
yvela adamiani, romelic seriozulad swavlobs adamianis qcevebs, iqneba es fsiqologIia Tu rame sxva sfero socialuri mecnierebebisa, unda seeZlos damoukideblad Seafasos fsiqologiuri safuZvlebi _WeSmariteba da principebi . 1.1 kvlevis suraTze naCvenebia individualuri daxvewiloba _ZiriTadi sasualebebi, risi meSveobiTac grovdeba codna. Ase, rom seriozulad moazrovne fsiqologebi valdebulni arian gaigon kvlevis procesi da misi wvlili codnaSi .
ar aris aucilebeli davijeroT fsiqologTa moazrebebs saWiro gadavamowmoT maTi Teoriebi da codna raimis Sesaxeb raTa davrwmundeT maT sisworeSi. gavigoT is Tu ramdenadaa kavSirSi erTmaneTTan Teoria da meTodi kvlevisa rac gvaZlevs Sedegs . es Sedegebi TavisTavad SemdegSi xdebin fsiqologiuri codnebi . J
Daskvna imisa Tu ramdenadaa SesaZlebeli
swavleba swavleba swavleba swavleba swavleba swavleba swavleba swavleba
sur.1.1. codnis , WeSmaritebis da principebis damuSaveba fsiqologiaSi .
kvlevis procesi fsiqologioaSi
kvleva da Teoria
nebismieri kvleva iwyeba TeoriiT. Teoria_warmoadgens adamianis qcevis models . qsiqologia gvTavazobs bevr Teorias da adamianTa qcevis bevr aspeqts _ emociis Teoria, azrovnebis, inteleqtis,ganviTarebis, altruizmis da a.S.
hipoTezebi da daSvebebi
Teoria_ e saris organizebuli da SeTanxmebuli krebuli faqtebisa da daSvebebis. SeiZleba zogierTi faqtisa da daSvebebis gadamowmeba., raTa davadginoT marTalia Tu ara. Am Semowmebad Teoriul aspeqtebs eZaxian hipoTezas . is Teoriuli aspeqtebi romlebis agmoCndebian mcdari , warmoadgenen Teoriul daSvebebs.
Seswavla da kvleva
Seswavla aris saWiro imisTvis raTa SevamowmoT hipoTeza. Uunda Semowmdes mis validobaze . da imaze Tu ramdenad SeiZleba vendoT mis Sedegebs. Teoria da fsiqologia warmoadgenen faqtorTa nakrebs , gansazRvrulad organizebuls,rac mTlianobaSi qmnis adamianis qcevis models. Kkvleva_ es aris procesi, risi saSualebiTac mtkicdeba an ara uxilavi faqtorebi, romlebic warmoqmnian Teorias.
Es procesi gamoxatuli suraTze 1.2
Teoriis gadamowmeba ,
Sedegis Seswavlis saSualebiT
koreqtulia Semowmebadi Teoria Tu ara
sur.1.2 Teoriasa da kvlevas Soris cikluri kavSiri fsiqologiaSi .
kavSiri meTodebsa da codnas Soris
WeSmariteba damokidebuili imaze Tu rogor mimmdinareobs Seswavla . yvela kvleva mimdinareobs gansakuTrebul pirobebSi , gansazRvruli meTodologiuri parametrebiT., romelsac irCevs mkvlevari. Mkvlevari aseve irCevs imas Tu rogor moaxdinos manipulireba monacemebiT da analizi gaukeTon maT. Rogorc ki Sedegs iReben isini sazRvraven Tu rogori interpretacia gaukeTon hipoTezis safuZvelze. Kvlevis mravalricxovani parametrebi gamosaxulia suraTze 1.3
hipoTeza
gadawyvetilebis miReba
damadtkicebeli da uarmyofi hipoTezi
sur.1.3 kvlevis procesi fsiqologiaSi
es ar aris procesi , romelic mimdinareobs vakuumSi adamianebTan urTierTobis gareSe. , piriqiT is Zlieradaa damokidebuli gacnobierebul da gamiznul gadawyvetilebebze, romelsac iRebs adamiani an xalxi , kvlevis Camtareblebi . Semqmneli adamianebi Teoriisa marTaven aseve Teoriebs da hipoTezebs , da amitomac sabolood moqmedebs konkretuli saxis azrovneba am Teoriebze.
kroskulturuli kvleva da fsiqologia
SerCevaTa buneba/Tavisebureba
adamianTa qcevis gamokvlevaTa uravlesobaSi, a.S.S-Si, monawileTa saxiT iyeneben kolejebisa da universitetebis studentebs. amas Tavisi pragmatuli mizezi aqvs_ fakultetebs esaWiroeba kvlevebis ganxorcieleba rogorc sakuTari mizebisTvis, ise zogadad da yvelaze xelmisawvdomi populacia xSirad aris swored moxalise studentebi. meore mizezia interesis nakleboba kiTxvebis mravalferovnebisadmi da misi gavlena Teoriaia da TviT kvlevaze. aseve- garkveuli politikuri Sedegebi, rac SeiZleba moyves kvlevas. Sedegad, kvlevebiT miRebuli informaciis udidesi nawili dafuZnebulia studentebis gamokvlevaze.
aseT gamokvlebevSI araferia mcdari, aseTi SercevebisTvis miReguli Sedegebi sworia. es Sedegebi gameordeba sxva meTodologiis gamoyenebisasac. erTi sityviT, monacemTa umetesobas SeuZlia gauZlos mecnierul simkacres, rac aqcevs maT WeSmaritebad an principad, romelic uSUalo kavSirSi iqneba adamianis qcevasTan. Tumca bazisuri kiTxva mainc ucvleli rCeba: WeSmaritia Tu ara yvela adamianisTvis (miuxedevad sqesisa, eTnikuri mikuTvnebisa, kulturisa da a.S.) is, rasac Cven vgulisxmob WeSaritebas an adamianis qcevis principad, romelic gamoviyvaneT Cveni “tradiciuli” Tu Cveuli xerxebit? am kiTxvazs aqvs gansakuTrebuli mniSvneloba, roca Cven vafasebT SerCevaTa bunebas, romlebic, rogorc wesi, CarTulni arian fsiqologiur kvlevebSi.
kroskulturuli kvleva da mecnierebis filosofia
kroskulturuli kvleva svams kiTxvebs fsiqologiuri WeSmaritebis da principebis Sesaxeb, ikvlevs da amowmebs ra maT adamianebze sxvadasxva kulturuli garemodan. kroskulturul kvlevebSi am sakiTxebs martivad wyveten- masSi rTaven 1ze meti kulturis warmomadgenlebs da Semdeg adareben am gansxvavebuli kulturuli jgufebisTvis miRebul monacemebs. es kvleviTi midgoma dakavSirebulia pirvel rigSi imis kvlevasan, Cveni codna erTi kulturis warmomadgenel adamianTa da maTi qcevebis Sesaxeb ramdenad swori an mcdaria meore kulturis warmomadgeneli adamianisTvis.
kroskulturuli kvleva SeiZleba gavigoT dakavSirebulad akademiuri fsiqologiis formirebasTan, rogorc mecnierebis filosofiis sakiTxi. es termini logikis sferos miekuTvneba, romelic aris im meTodis safuZveli, romelic gamoiyeneba kvlevis Catarebisas da fsiqologiuri codnis gamomuSavebisas. rogorc aRvniSneT, codna damokidebulia imaze, dadastureba Tu ara kvleviTi hipoTeza. kvleva, Tavis mxriv, irCvs monacemTa Segrovebaze mimarTul meTodologias, romelTac SeuZliaT daadasturon an uaryon hipoTeza. meTodi Tavis TavSi moicavs mraval specialur parametrs, romelTagan erT-erTi gamixilavs kvlevaSi monawileTa raodenobas da tips. kroskulturuli kvleva uSvebs monawileTa CarTvas gansxvavebuli kulturuli garemoebidan- es aris meTodologiuri parametrebidan erT-erTi specifikuri cvlilebis saxe.
maS, raSia gansxvaveba kroskulturul kvlevasa da nebismier sxva kvlevas Soris, romelsac cvlileba Seaqvs romelime Sesaswavl parametrSi? Tu Cven SevxedavT kroskulturul kvlevas mecnierebis filosofiis xedviT, sxva gamokvlevebi, romlebic cvlian romelime sxva parametrs- aseve warmoSoben mniSvnelovan kiTxvebs Sedegebis ganzogadebis SesaZleblobebTan dakavSirebiT. cvlilebebs SeiZleba adgili hqondeT, aseve monawileTa sxva maxasiaTeblebSi- sqesi, asaki, sacxovrebeli adgili da a.S. yvela es cvlileba mniSvnelovania filosofiisTvis, romelic fsiq.mecnierebis ukan dgas. magram Seswavlis mniSvneloba da misi Sedegi erTaneTs daSordeba, Tu kvleva daiwyebs gansxvavebuli kulturebis Sedarebas da ara romelime cvladis gazomvis gansxvavebul meTodebs. es gansxvaveba gviCvenebs Tu ra SeiZleba CaiTvalos kroskulturul midgomad.
kroskulturuli midgoma
kroskulturuli midgoma Sors gadis kvlevis Seswavlis ubralo meTodologiuri cvlilebis CarCoebidan, romelic tardeba im hipoTezebis Sesamowmeblad, romlebic dakavSirebulia istoriasTan Tu codna-gamocdilebasTan. es aris xerxi im WeSmaritebebis Tu principebis dadgenis, romlebic exeba adamianis qcevas globalur kroskulturul mimarTebaSi.
kroskulturuli kvlevebi ara mxolod amowmeben msgavseba-gansxvavebebs qcevaSi, isini am msgavseba-gansxvavebiT xsnian Cvens codnas adamianTa Sesaxeb; isini aseve amowmeben Cveni tradiciuli codna-gamocdilebis SesaZlo danaklisebs gansxvavebuli kulturebis warmomadgenlebis kvlevis gziT. yvelaze viwro kroskulturuli kvleva SeiZleba aseTi iyos- masSi rTaven gansxvavebuli kulturuli garemodan monawileebs da amowmeben SesaZlo gansxvavebebs am gansxvavebuli jgufebis warmomadgenlebs Soris. maSin roca yvelaze farTo kroskulturuli midgoma dakavSirebulia WeSmaritebisa da fsiqologiuri procesebis gagebasTan. es WeSmaritebebi da principebi SeiZleba iyos universaluri (yvela adamianisTvis, yvela kulturis warmomadgenlebisTvis swori) an kulturulad specifikuri (zogierTi kulturis warmomadgenlebisTvis swori).
ra Tqma unda, zogierTi WeSmariteba unda iyos swori yvelasTvis, Cven maT universalur WeSmaritebas vuwodebT. miuxedavad amisa, samyaroSi Tu adamianur qcevaSi aris mravali iseTi ram, rac sworia erTi kulturisTvis da araswori - meorisTvis. Sesabamisad, erT romelime kulturul sazogadoebaSi miRebuli monacemi Tavisuflad SeiZleba aRmoCndes mcdari meore, sxva kulturuli sazogadoebisTvis. da piriqiT, am gagebiT, zogi WeSmariteba araabsoluturia; faqtiurad isini kulturulad mimarTebiTi (kulturiT ganpirobebuli) da kulturulad SezRudulia. Cveni meTodebiT da kulturiT SezRudulia ara marto Cveni kvleviTi monacemebi, aramed dakvirvebis standartebi, romelTac viyenebT mecnieruli simkacris Sefasebisas; aseve kvlevis xarisxic; es yvelaferi Semofargluli da SezRudulia kulturuli safuZvlebiT, romlis SigniTac arsebobs Cveni mecniereba.
kroskulturuli fsiqologiis Taviseburebebi
a.S.S-Si fsiqologia dayofilia specifikur Tematur sferoebad, magaliTad: socialuri, klinikuri, ganviTarebis, pirovnebis da a.S. xolo kroskulturuli fsiqologia da kroskulturuli midgomebi araa Temaspecifikuri. mkvlevarebs ainteresebT adamianis qcevasTan dakavSirebuli fenomenebis farTo speqtri-
dawyebuli aRqmidan, damTavrebuli eniT; isini interesdebian rogorc bavSvis aRzrdiT, ise fsiqopaTologiiT da a.S. kroskulturuli kvleva SeiZleba Segvxvdes fsiqologiis nebismier sferoSi. Sesabamisad, kroskulturuli midgoma gamoyofs interesis obieqts, amowmebs mis codna-gamocdilebas imis mixedviT Tu ramdenad miesadageba es codna-gamocdileba am kulturas da imis mixedviT, es monacemebi miRebulia Tu ara maTze dakvirvebis safuZvelze. midgoma da ara Tema - ai ra aris mniSvnelovani kroskulturuli fsiqologiaSi.
damokidebuleba kroskulturuli kvlevebisadmi: istoria da Tanamedroveoba
mravali wlis ganmavlobaSi kroskulturuli gamokvleva ar aRiqmeboda rogorc fsiqologiis seriozuli da aqtiuri Semadgeneli nawili. kroskulturul kvlevebs Tvlidnen im fsiqologTa domenad, romlebic iCendnen zebunebriv interess kulturis mimarT, Sors iyvnen fsiqologiis sazrunavisgan an Seiswavlidnen eTnikur umciresobebs.
bolo periodSi, kroskulturulma kvlevebma fsiqologiaSi popularoba moipova. ueCvelia, rom es popularoba didadaa damokidebuli yuradRebis gamaxvilebaze kulturul mravalferovnebasa da jgufTaSoris urTierTobebze, aseve, mosaxlebis mravalferovnebaze. moWarbebuli problemebi da daZabuloba kulturebs Soris da aseve, fsiq.literaturis ukmarisoba cxadyofs, rom kroskulturuli midgoma Zalian saWiro da sasargebloa.
ufro farTo gagebiT, kroskulturuli fsiqologiis mimarT interesis zrda normalur ganviTarebas warmoadgens, romlic kiTxvis niSnis qveS ayenebs WeSmaritebebis da principebis bunebas, romlebic mocemul momentisTvis dagrovda da aseve, iZleva saSualebas davinaxoT gansxvavebul kulturebSi mcxovrebi adamianebis qcevis ufro zusti suraTi. fsiqologiis momwifebisa da msgavsi sakiTxebis wamoWrasTan erTad, mravali mecnieri Tu mwerali aRiarebs rom bevri ram kvlevasa Tu literaturaSi, rac odesRac iTvleboda universalurad yvela adamianisTvis, sinamdvileSi kulturulad SezRudulia. socialur mecierebebSi da kerZod, fsiqologiaSi kroskulturuli midgomis mzardi mniSvneloba da misi aRiareba aris reaqcia amis gacnobierebisa (rom SezRudulia). kroskulturuli kvleva da ganaTleba Zlier gavlenas axdens WeSmaritebisa da principebis (romlebic exeba adamianis qcevas) gagebaze.
aRmavali da daRmavali midgomebi
kroskulturul fsiqologiur literaturaSi gansakuTrebiT efeqturi da produqtulia kvlevis Catarebis ori midgoma. pirvelSi, romelsac hqvia aRmavali midgoma, mkvlevarebi iwyeben fsiqologiuri interesis obieqtis SerCeviT, romelsac akvirdebian garkveuli kulturis Seswavlis paralelurad. Semdeg Seiswavlian mas mraval sxva kulturaSi, raTa gamovikvlioT da gavasrulyofiloT Teoriebi, romlebic mas exeba. meore midgomaSi, romelsac ewodeba daRmavali midgoma, mkvlevarebi, Cveulebriv, iwyeben qcevis Sesaxeb TeoriiT da rTaven kulturis aspeqtebs, raTa Semowmdes misi naklebi da domenis gafarToveba. es orive midgoma didi warmatebiT gamoiyeneba kroskulturul fsiqologiaSi da maT didi wvlili Seitanes sxvadasxva kulturaSi qcevis Cveneul gagebaSi.
kroskulturuli midgomis aucilebloba
informaciis didi nawili adamianebis Sesaxeb ukve dagrovilia kroskulturuli kvlevebiT miRebuli damatebiTi gamocdilebis gareSec. namdvilad, socialur mecnierebebSi arsebuli iformaciis didi nawili iTvleba WeSmaritad amerikel mecnierebs, specilistebsa da studentebSi. socialuri mecnierebebis saxelmZRvaneloTa umravlesobis amomwuravi xasiaTi da sasawavlo programebis simdidre mowmobs imas, rom maT Semswavlel subieqtebs bevri masalis aTviseba uwevT. logikuria kiTxva_ maSin ratomaa aucilebeli arsebuli codnis CarCoebs miRma gasvla?
pasuxi am kiTxvaze Cadebulia kroskulturuli fsiqologiis formirebad fsiqologiaze ormagi gavlebis gagebaSi: pirveli_ fsiqologiur codna-gamocdilebasa da Teoriebze da meore- maTi gamoyenebis principebze. kroskulturuli sakiTxebis (kiTxvebis) CarTva adamianis qcevis Cveneul gagebaSi niSnavs daisvas ramdenime elementaruli, magram Zalian mniSvnelovani sakiTxi rogorc WeSmaritebebis, ise maTi gamoyenebis Sesaxeb adamianTa cxovrebaSi Carevis dros. am sakiTxevs yvelaze kargad swored kroskulturuli midgoma ganixilavs.
kroskulturuli fsiqologiis gavlena: kulturaTaSorisi Tvalsazrisis miReba
ai ukve mravali wlis manZilze kroskulturuli fsiqologis warmoagdgens fsiqologiis aqtiur Seadgenel nawils fsiqologiur codna-gamocdilebaSi, Semoaqvs mravali saintereso da mniSvnelovani axali informacia.
gansxvavebuli kulturebis Semadarebeli kvlevebi daiwyo, faqtiurad, 100wlis win. 1972 wels Camoyalibda kroskulturuli fsiqologiis saerTaSoriso asociacia. misi wamyvani Jurnali arsebobs 1970wlidan da masSi gamoqveynebulia bevri originaluri mecnieruli statia, romlebic metyveleben kulturebs Soris msgavseba-gansxvavebaze. imis mixedviT, Tu rogor gvaZlevs mocemuli sfero kulturis sul ufro farTo gansazRvrebas (gagebas), kulturuli mravalferovnebis fsiqologiuri kvleva dReisaTvis Zalze did masStabebs aRwevs, vidre odesme, moicavs ra yvela fsiqologiur Temas. aseTi mzardi kroskulturuli kvlevebis gavlena formirebad fsiqologiaze Zalian didia da dakavSirebulia adre ganxilul orive amocanasTan- codnagamocdilebis SemuSavebasa da gamoyenebasTan.
K kulturuli revolucia fsiqologiaSi
formirebad fsiqologiaSi, ukve dagrovili uxvi codna-gamocdilebis miuxedavad, ukideresad mniSvnelovania CavrToT kros-kulturuli midgoma Cvens sainformacio da saganmanaTleblo bazaSi. Aucilebelia gavigoT, misadagebadia Tu ara informacia, romelic aviTviseT, yvela kulturis warmomadgenelTan, Tu is mxolod zogi kulturis warmomadgenlebs miesadageba. Mmecnierebis filosofia varaudobs, rom Cven valdebulni varT davsvaT es kiTxvebi mecnieruli procesis Sesaxeb,aseve, WeSmaritebis bunebis Sesaxeb, romelic exeba adamianis qcevas, romelic Cven aviTviseT an aviTvisebT momavalSi.
ratom aris aseTi mniSvnelovani am kiTxvebis dasma da maTze pasuxis gacema? cxadia, fsiqologiaSi gamomuSavebuli codna-gamocdileba unda iyos zusti da asaxavdes, aRwerdes yvela adamians da ara mxolod calkeuli kulturis warmomadgenlebs. Mmravali wlis manZilze, studentebi da fsiqologiis specialistebi iRebednen kvlevebSi miRebul informacias, romelsac isini amowmebdnen imaze, is marTla miesadagebaT Tu ara Tavad maT. Ffsiqologiis leqtorebs SeuZliaT aiTvison da gaigon Teoriebi da kvlevebi, romlebic am Teoriebs adastureben. da Semdeg aswavlian am Teoriebs sxvebs. Aanalogiurad, studentebs SeuZliaT SeuZliaT aiTvison da daimaxsovron es Teoriebi da faqtebi. magram erTi ram naTelia – adamians ki SeuZlia “raRacis” swavla da aTviseba, magram es imas ar niSnavs, rom es “raRaca” aRwers yvela adamians. Dda mravali wlis manZilze, studentebi da maTi xelmZRvanelebi itanjebodnen am sakiTxiT. J
kulturuli fsiqologia
fsiqologias, rogorc mecnierebas, aqvs garkveuli valdebulebebi – Tavisi specialistebis, studentebis da gansakuTrebiT, im adamianTa winaSe, vis cxovrebasac exeba am sferos codna-gamocdileba. Fsiqologiam unda gamoimuSavos zusti codna, romelic am adamianebs daaxasiaTebs da miesadageba maT. Kros-kulturuli kvleva TamaSobs mniSvnelovan rols , exmareba ra fsiqologebs gamoimuSavos es zusti codna yvelasaTvis, ramdenadac is amowmebs erTi populaciisTvis samarTlian “raRaca” aseve samarTliani rCeba Tu ara sxva populaciisTvis. Tu es raRaca sxvebisTvisac samarTliani aRmoCndeba, maSin Cven viciT, rom rogori monacemebic unda miviRoT kvlevebiT, da ra Teoriac an adamianis qcevis ra modelic ar unda dadasturdes am monacemebiT, isini zustad aRweren adamianTa did raodenobas. Aan piriqiT – Tu kvlevis monacemebi aCveneben, rom WeSmariteba fardobiTia, (zogisTvis sworia da zogisTvis ara), maSin aucileblad unda SevcvaloT es Teoriebi ise, rom isini moicavdnen gansxvavebebs am adamianTa Soris.
es arc Tu ise advili amocanaa, rogorc Cven vnaxavT, mTeli am wignis manZilze da TiTqmis yvela Tanamedrove fsiqologiur wyaroSi, kulturuli mravalferovneba SedegebSi da kulturuli gansxvavebebi kvlevebSi farTodaa gavrcelebuli da es normaluria fsiqologiis yvela sferoSi. es gansxvavebebi aiZuleben fsiqologebs yuradRebiT Sexedon TavianT Teoriebs da mraval SemTxvevaSi, ganaxorcielon seriozuli revizia imisa, Tu rogor vigebT qcevis bevr aspeqts. Mmravali fsiqologi evolucirebad kros-kulturul fsiqologias miiCnevs kulturuli fsiqologiis mniSvnelovan wanazardad, radgan kulturas rTaven, rogorc formirebadi fsiqologiis mniSvnelovan ingredients.
kulturul fsiqologiaSi kulturuli msgavseba-gansxvavebebi qcevaSi (azrovnebasa, grZnobebsa, ganwyobasa Tu motivaciaSi) – aris formirebadi Teoriis nawili, romlebic Seqmnilia kulturiT dainteresebuli adamianebis mier. zog SemTxvevaSi, kulturis, rogorc nebismieri konceptualuri modelis standartuli nawilis CasarTvelad, SeiZleba saWiro gaxdes originaluri Teoriis umniSvnelo cvlileba; xolo umravles SemTxvevaSi, kulturis CarTva moiTxovs Rrma da safuZvlian cvlilebebs Teoriebis arsSi.
kros-kulturulidan kulturul fsiqologiaze gadasvla
fsiqologiaSi kulturis CarTva mxolod nawilia kulturuli fsiqologiis mimarTulebiT moZraobis saerTo suraTisa. Kkulturul fsiqologiaSi bevri ram warmoadgens tradiciuli amerikuli da evropuli azrovnebis nayofs, romelic exeba fsiqikas da mecnierebas. mTeli mecnieruli procesi da misi produqti – Teoriebi da modelebi, romlebic ajameben adamianis qcevis Cveneul gagebas, TviTon arian SezRudulebi kulturuli konteqstiT, romelSic isini warmoiSvebian da arseboben. es Teoriebi da maTi Sesamowmebeli procedurebi SeiZleba iyos an ar iyos Sesabamisi sxva kulturis adamianisTvis. zogi avtori imasac amtkicebs, rom moZraoba kulturuli fsiqologiis mimarTulebiT unda iyos mravalkulturuli fsiqologiisken gadadgmuli nabiji, fsiqologiisken, romelic Tavis TavSi moicavs mravali kulturis unikalur fsiqologiebs mTeli msoflios masStabiT, romelTac SeuZliaT arc asimilirdnen (aRirion) erTian fsiqologiad. imisgan damoukideblad, misaRebia Tu ara es pozicia, dRevandelma fsiqologiam aucileblad unda imoZraos am mimarTulebiT – eZebos is gzebi, romliTac gadascems sxva kulturebis fsiqologiur midgomebs Tavis codna-gamocdilebas da maTganac miiRos garkveuli codna-gamocdileba.
kros-kulturulidan kulturul fsiqologiaze gadasvla gulisxmobs fsiqologebis mier adamianis qcevis mravali aspeqtis gagebis bazisur cvlilebas. dresdReobiT, Cven vimyofebiT am codnis evoluciuri ganviTarebis SuagulSi, romelic awmyos fsiqologebisTvis ukiduresad damaintrigebels xdis.
gavlena Cvens cxovrebasa da garSemomyofebTan urTierTqmedebaze
rogorc mecniereba, fsiqologia valdebulia mogvces imis garantia, rom misi codna zustia da miesadageba yvela adamians nebismieri garemodan ara mxolod im mizezebiT, romlebic dakavSirebulia mecnerebis filosofiasTan, aramed fsiqologiis meore mniSvnelovani principidan gamomdinare – pozitiuri gavlena moaxdinos adamianTa cxovrebaze. fsiqologiuri codna – kvlevebi da Teoriebi qmnian garkveul bazas, romelze dayrdnobiTac mravali fsiqologi ereva adamianis cxovrebaSi mrCevlis, Terapevtis Tu konsultantis saxiT. Ffsiqologiuri Teoria imdenadaa kargi, ramdenadac is miesadageba adamians realur cxovrebaSi. xolo ramdenadac Cven vexebiT adamianTa cxovrebas, Cven is unda gvesmodes zustad, sworad.
rac ufro xSirad SevdivarT kontaqtSi sxvadasxva kulturul garemoSi mcxovreb adamianebTan, ufro da ufro mniSvnelovani xdeba gavigoT Cveni WeSmaritebis (e.i. im warmodgenebis, romlebiTac Cven vxelmZRvanelobT adamianebisa da maTi arsis gagebisas) universalurobisa Tu kulturuli specifikurobis Sesaxeb. Uufro mniSvnelovania is, rom aucilebelia Cven gamoviyenoT es universaliebi da specifikebi mimarTulebis mimcemi principebis formulirebisaTvis, romlebic SegviZlia gamoviyenoT resursad garSemomyofebTan urTierTqmedebisas. Aam resursebis ignorireba gvaqcevs xistebad urTierTobaSi garSemomyof adamianebTan.
kiTxvebis dasma
Tumca, kros-kulturuli fsiqologiiT miRebuli Sinaarsobrivi mxare saerTo suraTis mxolod nawilia. kulturaTSorisi midgomebis erTerTi ZiriTadi wvlili praqtikul fsiqologiaSi warmoadgens process, romelic gulisxmobs kiTxvebis dasmas. Kros-kulturuli fsiqologiis cenrtaluri kiTxvebia magaliTad – “sworia Tu ara is, rac Cven viciT, yvela adamianisTvis, miuxedavad maTi kulturuli warmomavlobisa? Tu ara, maSin raSi mdgomareobs gansxvaveba? ra konteqstSi aqvs gansxvavebas adgili da ratom? ra iwvevs kulturaSi aseT gansxvavebas? romeli kulturisgareTa faqtorebi iwveven am gansxvavebas?”
adamianis qcevis Sesaxeb am da sxva kiTxvebis dasmas centraluri adgili uWiravs kros-kulturul fsiqologiaSi. Aam kiTxvebis SemuSaveba, skepticizmis garkveuli wili da kros-kulturuli fsiqologiis maZiebeli xasiaTi erToblivad gansazRvraven am process. Dda es procesi ufro mniSvnelovania, vidre Sinaarsi; marTlac, yvelafers xom ver SeviswavliT fsiqologiaSi kulturis Sesaxeb, imisTvis, raTa efeqturad vimoqmedoT yoveldRiuri cxovrebis kulturaTSoris situaciebSi. amitom ufro Wkvianuri iqneba SeviswavloT am kiTxvebis SemuSavebis procesi, romelsac gansazRvavs kros-kulturuli midgoma, radganac swored es procesi SegviZlia mivusadagoT Cveni cxovrebis yvela sferos.
es procesi Tanabradaa dakavSirebuli rogorc kritikul azrovnebasTan, ise sxva yvelafer danarCenTan. Ffaqtuirad, kros-kulturuli midgoma fsiqologiasTan SeiZleba gavigoT, rogorc kritikuli azrovnebis gafarToeba. Aazrovnebis SesaZleblobebis aseTi maneriT srulyofa dagvexmareba yoveldRuir cxovrebaSi.
Aam wignis mizani
roca xels vkidebT kros-kulturul kvlevebs da fsiqologias, unda vicodeT, rom is ar aris yvela ubedurebis uebari wamali, arc raRac utopia adamianis codna-gamocdilebisa; kulturis Seswavla avtomaturad ar aqrobs kulturul konfliqtebs. Mmagram kulturisa da fsiqologiis Seswavla mogvcems ukeTes baziss, raTa: 1) gavigoT kulturuli gansxvavebebi, 2) pativi vceT da davafasoT isini, 3) miviRoT isini, roca maT eqnebaT adgili.
es wigni iqneba rogorc garkveuli saSualeba raTa gavigoT, SevafasoT da SevigrZnoT kulturuli mravalferovneba da misi gavlena adamianis qcevaze. Aam wignSi araferi unda iyos swori Tu araswori, dadebiTi Tu uaryofiTi. roca Cven vswavlobT sxva adamianebs da vcdilobT aviTvisoT kulturuli mravalferovneba, ZiriTadi sirTule Tavad CvenSia.
No comments:
Post a Comment